فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 115

4-یزید بن ابو مسلم،آزاد شدۀ حجاج.

5-جابر بن زید. (1)

6-عمرو بن دینار.

7-مجاهد.

8-ابو عبیده معمر بن مثنی تیمی.

9-یمان بن رباب.

10-عبد الله بن یزید.

11-محمد بن حرب.

12-یحیی بن کامل.

سه نفر اخیر اباضیه هستند همان طوری که یمان،بیهسیه و ابو عبیده،صفریه است.به زودی در فصل جداگانه ای اسامی سرانشان را ذکر خواهیم کرد. (2)

کلام دیگری از امام دربارۀ خوارج:

امام علی(علیه السّلام)دربارۀ خوارج سخنی دارد که پس از پایان کار آنها بیان نمود و آن اینکه:پس از من خوارج را نکشید زیرا کسی که حق را می طلبد و به آن نمی رسد مانند کسی نیست که باطل را می طلبد و به آن دست می یابد. (3)این سخن نشان می دهد که انحراف خوارج از حق،کار برنامه ریزی شده ای نبوده و همان تحجر و سطحی نگریشان آنان را به اینجا کشانده است.آنان از روی جهالت آمیخته با عناد،منکر حق بودند.از همان اول دنبال حق بودند اما در رسیدن به آن به خطا رفتند و در دام شیطان و نفس امّاره گرفتار آمدند و این در مقابل شیوۀ معاویه و سپاهیان اوست چون آنها دنبال باطل بودند و از روی عمد و علم بر مرکب گمراهی سوار شدند.در بحثهای گذشته متوجه

1- 1) -اینکه او از خوارج باشد جای تأمل دارد هرچند اباضیه او را اساس حدیث و فقه خود می دانند.او در بین سالهای 18-22 تولد یافته و در اواخر قرن اول یا اوایل قرن دوم وفات یافته است.
2- 2) -ابن ابی الحدید:شرح نهج البلاغه 74/5-75.
3- 3) -رضی:نهج البلاغه،خطبۀ 60. [1]