فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 116

شدید که معاویه از همان ابتدا هدفی جز برکناری علی از منصب خلافت و غصب آن نداشت و قتل عثمان و پیراهن او و اینکه او مظلومانه در خانه اش کشته شده،موضوعاتی بودند که برای جلب عاطفۀ دیگران و گمراهی فرومایگان به کار می گرفت.از این رو وقتی علی(علیه السّلام)شهید شد و او با امام حسن صلح کرد و زمام امور را به دست گرفت، هرگز از قاتلین عثمان سخنی به میان نیاورد.

ابن ابی الحدید در شرح خود می گوید:

مراد امام از این کلام آن است که خوارج در اثر شبهه ای که آنها را فرا گرفت به گمراهی کشیده شدند.آنان دنبال حق و فی الجمله مقیّد به دین بودند و از عقیده ای که داشتند دفاع می کردند هرچند در این عقیده دچار خطا شدند اما معاویه دنبال حق نبود.

او باطل را دنبال می کرد و از اعتقادی که بر شبهه استوار کرده بود،دفاع نمی کرد و حالات او نشانگر همین معناست زیرا او از پیشوایان دین نبود.عبادت او معلوم نبود و حال درستی نداشت.مترفی بود که بیت المال را در راه خواسته ها و بسط قدرت خود صرف می کرد.با آن پایه های قدرتش را استوار می ساخت.تمامی حالات او گویای آن است که او از عدالت به دور بود و بر باطل پا می فشرد.در چنین شرایطی برای مسلمانان جایز نبود که از قدرت او دفاع نمایند.خوارج علیه او جنگیدند؛گرچه اینان اهل ضلالت بودند ولی از معاویه بهتر بودند زیرا آنان نهی از منکر می کردند و قیام علیه پیشوایان ستمگر را واجب می دانستند. (1)

***