فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 126

سپاه امام را فرا گرفت و سپاه به دو دسته تقسیم شدند.دسته ای خواهان صلح و توقف جنگ شدند و دسته ای دیگر که ظاهرا گروه اندکی بودند بر ادامۀ جنگ پافشاری می کردند.البته گروه اول موفق شدند.دوباره همین گروه،از اندیشه و عقیدۀ قبلی خود برگشته و درصدد برآمدند تا علی را به نقض پیمان حکمیت وادار نمایند اما به این هدف دست نیافتند و همانطور که متوجه شدید،کار به جایی رسید که آنها به صورت قدرت مخالف در برابر امام قد علم کردند،اما امام ریشه و اساس شان را از بیخ برکند طوری که از آنان جز رمقی باقی نماند.اما همان رمق باقیمانده،باعث قیامها و تبهکاریها شد چون زمینه را برای ترور امام مهیا نمود و برای چموشی های معاویه فرصتی فراهم ساخت که همواره در حیات سیاسی اش آن را دنبال می کرد.

از نتایج این فتنه آن بود که امام نه تنها نتوانست معاویه را از ولایت شام عزل و شامات را ضمیمۀ حکومت خود نماید،بلکه بعضی مناطقی که در قلمرو امام بود،نیز از دستش خارج شد؛در نتیجه،عمرو بن عاص بر مصر استیلا یافت و محمد بن ابی بکر فرماندار امام را در مصر به قتل رساند تا جایی که با ترکتازی های سپاهیان معاویه،عراق نیز مورد طمع او قرار گرفت.

ما از اینها گاهی به دگرگونی و گاهی به شکست تعبیر می کنیم و خوشایند خواهد بود که در پایان این بحث به علل و اسباب آن اشاره نماییم.ممکن است خواننده تصور کند که این بحث،خارج از موضوع این بخش(خوارج)است اما وقتی از آن اطلاع حاصل نماید،متوجه می شود که این بحث به موضوع اصلی ارتباط کامل دارد.اینک توضیح آن:

سبب اصلی دگرگونی اوضاع دو چیز بود:

اول:حاکمیت حس اعتراض جویی بر قاریان کوفه

سپاه امام مرکب از دو گروه بود:یک گروه آدمهای خوب و فرمانبردار رهبری بودند که با تمام توان در برابر فرامین رهبری بدون هیچ اعتراضی آمادۀ جانفشانی بودند.

برجستگان این گروه،مالک اشتر،عدی بن حاتم،عبد الله بن عباس،عمار یاسر،عمرو بن