فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 134

است که خداوند دربارۀ شان فرمود: «بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ » و نیز فرمود: «تُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُدًّا». (1)

تا اینجا عامل اول پیدایش این دگرگونی را شناختید و اینک بیان عامل دوم:

دوم:وجود ستون پنجم در سپاه امام:

در بین سپاه امام کسانی بودند که به نفع معاویه فعالیت می کردند و دشمنی شان را با علی،مکتوم می داشتند و مترصد فرصت بودند تا به حکومت و حیات او خاتمه دهند؛ نظیر اشعث بن قیس.قبل از این متوجه شدید که در آغاز پیدایش تفکر متارکۀ جنگ، اشعث سخنرانی کرد و گفت:اگر ما کشته شویم چه کسی از زنان و فرزندانمان سرپرستی می کند؟این سخنان را در حضور خوارج می گفت.در همین رابطه ابن ابی الحدید می گوید:«هر فسادی که در خلافت علی(علیه السّلام)به وجود آمد و هر آشوبی که بپا شد اساس آن اشعث بود.» (2)

اینک شاهدی چند بر صحت این نظریه:

1-اشعث فرماندار عثمان در آذربایجان بود و عمرو بن عثمان با دختر اشعث بن قیس ازدواج کرده بود.وقتی علی(علیه السّلام)به خلافت رسید،نامه ای به دست زیاد بن مرحب همدانی برای او فرستاد که در آن نامه،بیعت و نقض بیعت طلحه و زبیر را یادآور شده بود و گفته بود:«منصب تو طعمه برای تو نیست،بلکه امانت است و مالی از مالهای خدا در دست توست و تو خزانه دار خدا در این مال هستی تا وقتی که آن را به من تسلیم نمایی.»اشعث وقتی نامۀ علی را خواند به یکی از یاران خود گفت:«او مرا ترسانید و می خواهد آذربایجان را از من باز ستاند.»خواست به معاویه بپیوندد ولی یکی از یارانش مانع این کار شد.سرانجام نزد علی رفت در حالی که از ولایت برکنار شده بود. (3)

1- 1) -مبرّد:الکامل 122/2 [1] چاپ،چاپخانه معارف در مصر.
2- 2) -ابن ابی الحدید:شرح نهج البلاغه 279/2.
3- 3) -نصر ابن مزاحم:وقعه صفین 29.