فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 140

خدا طلب غفران می کنم.آنگاه خوارج همگی-که تعدادشان به شش هزار نفر می رسید- با علی مراجعت کردند.وقتی در کوفه استقرار یافتند شایعه کردند که علی از جریان حکمیّت دست برداشته و آن را گمراهی دانسته است و گفتند:علی منتظر است که کراع (1)فربه شود و اموال گرد آید آن وقت با ما به طرف شام حرکت کند.اشعث نزد علی(علیه السّلام) آمد و گفت:یا امیر المؤمنین!مردم می گویند تو حکمیّت را گمراهی دانسته ای و اقدام به آن را کفر پنداشته ای.علی(علیه السّلام)بپا خاست و سخن آغاز کرد و فرمود:هرکس که می پندارد من از حکمیّت برگشته ام،دروغ گفته است و کسی که آن را گمراهی دانسته، خود گمراه شده است.با این پیشامد،خوارج از مسجد خارج شدند و شعار«حکمیّت از آن خداست»را سر دادند. (2)

ابن ابی الحدید می گوید:وقتی خوارج به علی گفتند:مانند ما از کاری که کردی در پیشگاه خدا توبه کن تا ما تو را در جنگ شام همراهی کنیم.علی کلام مجمل و مطلقی را که انبیاء و معصومین می گویند،به آنان گفت و آن این بود:«از خداوند برای جمیع گناهان طلب غفران می کنم.»آنان خوشحال شدند و این کلام را جواب سئوال خود تلقی نمودند و کینۀ او را از دل بیرون بردند و او با آن کلام،خیالشان را آسوده کرد، بدون آنکه آن کلام متضمّن اعتراف به کفر یا گناهی باشد.اما اشعث امام را رها نکرد.

نزد امام آمد تا حقیقت حال را معلوم و توریه و کنایه را برملاء کند.پس آنچه را که علی ساخته و پرداخته بود،او از بین برد و خوارج به همان ضلالت خود بازگشتند و بر سرپیچی و طغیان خود رجعت نمودند. (3)

آیا تعصب قبیله ای،اشعث را به مخالفت واداشته بود؟

اشاره

در این بحث،منصفانه از ارزش گفتار کسانی آگاه می شوید که می گویند:تعصب قبیله ای اشعث را به مخالفت علی واداشت،بلکه همین مسأله باعث پیدایش خوارج و

1- 1) -کراع به چهارپایانی مثل اسب اطلاق می شود.
2- 2) -مبرّد:الکامل 155/2.
3- 3) -ابن ابی الحدید:شرح نهج البلاغه 280/2.