فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 143

در بحثهای گذشته از مصیبتهای حکمیت و پیامدها و نتایجی که برای سپاه امام در بر داشت،آگاه شدید.حکمیّت،سپاه را پراکنده کرد و جمعشان را متفرّق ساخت و در نتیجه،دوستان به دشمنان و اعوان به اعداء تبدیل شدند تا جایی که آنان را به جنگ خونین علیه رهبرشان،امیر المؤمنین واداشت و تا او را غافلگیرانه و مکارانه به شهادت نرساندند،از پا ننشستند.بذر این فتنه را معاویه در سپاه امام پاشید و متوجه نبود که این بذر در آینده رشد می کند و خارهایی بر سر راه خود او می شود و او را تا بیست سال (یعنی تا سال هلاکتش)به خود مشغول می دارد.از این رو آنچه کاشته بود،دروید و در چاهی که خود کنده بود افتاد.ما در بحث آینده،جنگها و شورشهایی که در دورۀ زمامداری معاویه یعنی بین سالهای 41 تا 60 اتفاق افتاد،اشاره خواهیم کرد.

البته شورشهای خوارج با هلاکت معاویه پایان نیافت بلکه پس از هلاکت او تا پایان دوران زمامداری امویان ادامه یافت.اما ما به آنچه که در زمان معاویه و اندکی پس از آن اتفاق افتاد،بسنده می کنیم تا نمونه و مثالی از برای انقلاب و شورشهایی باشد که خوارج در اواخر عصر اموی به وجود آوردند.بدین ترتیب آنان(بنی امیه)مصداق این سخن خداوند متعال قرار گرفتند: «أَ لَمْ یَأْتِکُمْ نَبَأُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَبْلُ فَذاقُوا وَبالَ أَمْرِهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ ». (1)