فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 286

کتابهای آنها نیز مراجعه کردیم.موضع ما در اینجا موضع یک ناصح دلسوز نسبت به برادر دینی است و از این نصیحت جز رضای خداوند-تبارک و تعالی-و وحدت امت و قطع ریشه های اختلاف تا سر حد امکان،منظوری مدنظر نیست.

نویسندگان امروزی و دیروزی اباضیه به این نتیجه رسیده اند که بین آنها و سایر فرق اسلامی جز در دو مورد،اختلافی وجود ندارد:

1-تخطئۀ تحکیم؛

2-انکار لزوم قریشی بودن امام.

اما در سایر اصول عقیدتی با بعضی فرقه های اسلامی شریکند مثلا در مسألۀ زاید نبودن صفات خداوند بر ذات و امتناع رؤیت خداوند سبحان در آخرت و تنزیه او از نقص تشبیه با تأویل صفات خبریه؛تأویلی که با قواعد ادبی و محاوره ای سازگار است و در مسألۀ حدوث قرآن با معتزله و شیعه امامیه همعقیده اند و در تفسیر شفاعت به معنی ترفیع درجه یا سریع رفتن به بهشت و مخلّد بودن گناهکاران در آتش با معتزله همنظرند و در تفسیر قدر و در این که افعال انسان مخلوق خداوند سبحان است و او خالق و عبد کاسب افعال است با اشاعره همعقیده اند. (1)

اگر بپذیریم که این اصول جزء عقاید آنهاست و بپذیریم آنچه که نویسندگان فرق نوشته و به آنها نسبت داده اند،دروغ محض است در این صورت لازم است که اباضیه باید به امور زیر قیام نمایند تا وحدت پدید آید و شکافها پر شود و امت یکدست و متحد گردد.آن امور عبارتند از:

1-اعتماد به درستی آنچه که آنها دربارۀ مذهبشان نوشته اند و عقایدشان را به آن تفسیر کرده اند جدا مشکل است زیرا همانطور که دانستید آنان در تبیین دین چهار مسلک دارند که یکی از آنها مسلک«کتمان و پنهانکاری»است.بنابراین احتمال دارد که همۀ این فروعات از این مبدأ سرچشمه گیرد و تمامی آنها از ادعاهایی باشد که تقیه آن را توجیه می کند و مصلحتهای زمانی آن را مجاز می شمارد.پس وقت آن رسیده که