فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 294

گروه اندک-که پس از تأیید خوارج،به شدت مخالف آنها شدند-نظر جدیدی غیر از آن نظری که همگان داشتند،پیدا کردند.اینها عقیده داشتند که علی هرچند در پذیرش تحکیم دچار خطا شد و به درخواست آنها از کارش توبه نکرد ولی او همچنان مسلمان است.همین طور سایر اهل قبله تا وقتی که شهادتین می گویند همگی مسلمان هستند و جنگ با آنها و اسیر گرفتن زنان آنها جایز نیست و مالشان غنیمت محسوب نمی شود و جنگ با آنها تنها وقتی که آنها دست به تعدی دراز کنند و ستم روا دارند،مجاز است آن هم به اندازه ای که تجاوز را دفع و ستم را رفع نماید. (1)

او می گوید:خوارج پس از جنگ نهروان وحدت و یکپارچگی خود را از دست دادند و تفرقه آنها را فراگرفت و پریشانی بر آنها چیره گشت طوری که یک عده به تندروی و انحراف از راه راست کشیده شدند.البته در بین آنها کسانی بودند که شیوۀ آنها را نمی پسندیدند و چاره را در فاصله گرفتن از آنها که به خوارج معروف شده بودند، می دیدند و اعتقاد داشتند که شمشیر کشیدن به روی مردم شیوۀ اسلامی نیست.در رأس این افراد-که به قعده معروف شدند-ابو بلال مرداس و دیگر داعیان بعد از او که بعدها به اباضیه معروف شدند،قرار داشتند. (2)

عده ای از خوارج از این بینش تأثیر پذیرفتند.کار دعوت ابو بلال بالا گرفت و نشانه های آن آشکار گشت.اما بنی امیه که نمی خواستند یک قدرت دیگر در برابرشان وجود داشته باشد،ابن زیاد را پس از مرگ پدرش،زیاد بن امیه حاکم(بصره)کردند و او هم بر تمامی خوارج اعم از تندرو و میانه رو،سخت گرفت و ابو بلال مرداس بن حدیر را در منطقه ای که از بصره فاصله زیادی داشت از بین برد. (3)همچنین برادر او را عروه بن ادیه (4)را در بصره به قتل رساند.ابتدا دستهایش را قطع کرد و سپس او را کشت.

1- 1) -صالح بن احمد صوافی:الامام جابر بن زید 105.
2- 2) -صالح بن احمد صوافی:الامام جابر بن زید 131-132.
3- 3) -در اوایل خلافت یزید در منطقه آسک نزدیک اهواز در سال 60 هجری به قتل رسید.
4- 4) -او همان کسی است که پس از قرارداد تحکیم شمشیر به روی اشعث کشید چنانکه به تفصیل گذشت.