فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 341

حکومت بوده است و به همین لحاظ غیر از شرارت و آشوبگری و ریاست طلبی چیزی از خود بر جای نگذاشتند.البته تنها فرقۀ باقیمانده از خوارج-اباضیه-وقتی دریافتند که یک فرقۀ سیاسی نمی تواند بدون مبدأ کلامی و فقهی به حیاتش ادامه دهد،آمدند به بحث و پیرایش بعضی از موضوعات فقهی پرداختند و همانطور که از لابلای آثار این فرقه بر می آید بیشترین مبانی عقیدتی آنها ثمرۀ فکری علمای متأخر است و بنیانگذار این فرقه مثل عبد اللّه بن اباض و آن تابعی دیگر جابر بن زید،در این راستا هیچ مبنای فکری از خود نداشته اند.تنها چیزی که این فرقه از اولی به ارث برده اند همان شجاعت روحی و صراحت گفتار او در بیان حقایق است و تنها چیزی که از دومی به ارث برده اند یک سری احادیث موقوفه است که جابر از بعضی از صحابه نقل کرده است و این با شیوۀ کلامی منسجم و فقه گسترده ای که بتواند جوابگوی کارهای بندگان در تمامی امور زندگی شان باشد فاصله زیادی دارد.از اینجا مشخص می شود که خوارج در ابتدا به عنوان یک فرقۀ سیاسی ظهور کرده و بعدها به یک فرقه دینی تبدیل شده است.در این فصل ما از عقاید و مبانی آنها که تا حدی با کلیات آن آشنا شدید و نتایج آن بحث می کنیم.

1-حکم تحکیم در جنگ صفین:

اشاره

تخطئۀ تحکیم،سنگ بنای تمامی خوارج است که آن را هم در دوران حیات امام علی(علیه السّلام)و هم پس از آن شعار خویش قرار دادند.خوارج چه تندرو و چه کندرو همگی متفق القولند که پذیرش حکمیت در جنگ صفین برخلاف کتاب بوده است و علی(علیه السّلام)نباید در موضوعی که حکم الهی دربارۀ آن در دو منبع اصلی-یعنی کتاب و سنت-بیان شده بود اشخاص را حکم قرار می داد.قبل از این ما در فصل سوم تحت عنوان تحلیل حادثۀ غم انگیز حکمیت به این موضوع اشاره کردیم و آن را توضیح دادیم.از این رو خوانندۀ گرامی را به آن فصل ارجاع می دهیم.ما در آنجا صور مختلفی را که از این شعار احتمال می رفت،ذکر کردیم.اما دقت و امعان نظر در کتب این قوم نشان می دهد که اینها از این شعار هدفی جز یکی از این دو امر زیر را نداشتند: