فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 372

جهت می توان حول آن بحث نمود:

جهت اول:آیا مرتکب کبیره مؤمن است یا مشرک؟

جهت دوم:آیا مرتکب کبیره مؤمن است یا کافر؟

جهت سوم:آیا مرتکب کبیره مخلّد در آتش است یا نه؟

قضیه به این برمی گردد که آیا عمل جزء ایمان است یا نه؟بنابر اول(که عمل جزء ایمان باشد)اگر شخصی حکمی از احکام اسلام را ندیده بگیرد مثل آنکه حرامی را مرتکب شود یا واجبی را ترک نماید بدون آنکه منکر حرمت و وجوب آن شود بلکه صرفا به خاطر غلبه هوای نفس بر عقل او باشد در چنین شرایطی شخص از دایرۀ ایمان خارج می شود.اما بنابر دوم(که عمل جزء ایمان نباشد)او همچنان مؤمن محسوب می شود و تنها عنوان فسق و عصیان بر او منطبق می گردد.برای روشن شدن مقام بحث به آرای مختلفی که در این باب وجود دارد،اشاره می کنیم:

ازارقه گناهکار را مشرک می داند چه رسد به کافر و در این مورد بین کبیره و صغیره فرقی قائل نیست.نجدیه معتقد است که مرتکب کبیره مشرک است اما مرتکب صغیره مشرک نیست.این دو گروه از افراطیان خوارجند و در این که ارتکاب کبیره باعث کفر و شرک می شود،هم عقیده اند و در مورد گناهان صغیره اختلاف دارند.ازارقه صغیره و کبیره را مثل هم می داند ولی نجدیه آنها را مثل هم نمی داند.

اباضیه معتقد است که ارتکاب کبیره کفر است؛نه شرک و کفر را اعم از کفر انکاری و کفر نعمت می داند.بنابراین مرتکب کبیره از مؤمنان بوده و کافر نعمت محسوب می شود؛نه کافر انکاری.

معتزله معتقد است که مرتکب کبیره بین کفر و ایمان(منزله بین المنزلتین)است؛ نه مؤمن است و نه کافر چه رسد به آن که مشرک باشد.البته معتزله و خوارج در اینکه مرتکب کبیره اگر بدون توبه از دنیا برود در آتش مخلّد می شود،هم عقیده اند.

امامیه و اشاعره و اهل حدیث معتقدند که مرتکب کبیره مؤمن فاسق است و در آتش مخلّد نمی شود.این تمامی اقوال و آراء مشهور در این مقام بود.ما بحث را در