فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 390

بررسی:

فاسق-یعنی مسلمانی که به خدا و پیامبران و کتب آسمانی ایمان دارد ولی بعضی از محرمات را مرتکب شده است-مؤمن است و کافر نیست و کلام خصم که فاسق مؤمن نیست،قابل قبول نیست زیرا فاسق دو قسم است:یک قسم آن،کسی است که با تکذیب و انکار از اطاعت خدا خارج شده است و قسم دیگر آن،کسی است که به خدا ایمان دارد لیکن در مقام عمل به بعضی وظایف خود عمل نکرده است.پس اولی کافر است و دومی کافر نیست.اما شارح نهج البلاغه،ابن ابی الحدید چون خود از معتزله است و مرتکب کبیره نزد آنها نه مؤمن محسوب می شود و نه کافر بلکه بین این دو قرار می گیرد،از خصم جواب گفته است که لفظ«من»در آیه برای تبعیض است و در ذکر تبعیض،سومی نفی نمی شود(و شاید مراد کسی باشد که نه مؤمن است و نه کافر). (1)

سستی این استدلال همان است که می بینید،زیرا آیه در مقام حصر است.

12- «قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَیَحْزُنُکَ الَّذِی یَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لا یُکَذِّبُونَکَ وَ لکِنَّ الظّالِمِینَ بِآیاتِ اللّهِ یَجْحَدُونَ ». (2)

نحوۀ استدلال:مرتکب کبایر ظالم است و ظالم به حکم آیه منکر است و منکر هم کافر است.استدلال بعدی شان هم به همین استدلال برمی گردد که می گویند:

13-فاسق یا نسبت به دیگران ظالم است یا نسبت به خود و هر ظالمی کافر است چون خداوند متعال می فرماید: «أَنْ لَعْنَهُ اللّهِ عَلَی الظّالِمِینَ * اَلَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللّهِ وَ یَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَهِ کافِرُونَ ». (3)(4)

1- 1) -ابن ابی الحدید:شرح نهج البلاغه 118/8.
2- 2) -انعام:33« [1]ما می دانیم گفتار آنها تو را غمگین می کند ولی تو را تکذیب نمی کنند.این ظالمانند که آیات خدا را انکار می کنند.»
3- 3) -اعراف:44-45« [2]لعنت خدا بر ظالمان باد!آنهایی که دیگران را از راه خدا باز می دارند و آن را وارونه نشان می دهند.آنها به آخرت کافرند.»
4- 4) -صالح بن احمد صوافی:الامام جابر بن زید العمانی 253.