فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 391

بررسی:

کبرای قضیه که عبارت باشد از این که ظالم منکر آیات خداست چنانکه مستدل از آیۀ اول این گونه استنباط کرده است یا هر ظالمی کافر است چنان که از آیۀ دوم استنباط کرده است،مورد قبول نیست.عدم مقبولیت کبری بدان جهت است که مراد از ظالمان در هردو آیه مطلق ظالم ولو به مجرد ارتکاب کبیرۀ فقط نیست،بلکه مراد از ظالم کسی است که آخرت را انکار می کند.

اما آیۀ اول:سیاق آیه،قبل و بعد آن گواه بر این مدعاست چون در آیۀ قبل آمده است: «قَدْ خَسِرَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِلِقاءِ اللّهِ ...» (1)و در آیۀ بعد از آن آمده است: «وَ لَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ ». (2)

اما آیۀ دوم:ذیل آن گواهی می دهد که مراد از ظالم منکر آخرت است.علاوه بر این:چگونه ممکن است هر ظالمی ولو کسی که به خودش ظلم کرده،کافر باشد؟این، پیامبر ما آدم است که می گوید: «قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا» (3)و خداوند متعال از زبان موسی حکایت می کند: «إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی » (4)و از زبان یونس نقل می کند: «إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمِینَ ». (5)

14- «وَ أَمّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِشِمالِهِ فَیَقُولُ یا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتابِیَهْ * وَ لَمْ أَدْرِ ما حِسابِیَهْ »... (6)تا آنجا که می فرماید: «إِنَّهُ کانَ لا یُؤْمِنُ بِاللّهِ الْعَظِیمِ ». (7)نامۀ اعمال فاسق به دست راستش داده نمی شود،بلکه به دست چپش داده می شود و سومی هم ندارد تا در

1- 1) -انعام:31« [1]آنهایی که لقای پروردگار را انکار کردند خسران کردند...»
2- 2) -انعام:34« [2]رسولان قبل از تو نیز تکذیب شدند.»
3- 3) -اعراف:23« [3](آدم و حوا)گفتند:پروردگارا!ما بر خودمان ظلم کردیم.»
4- 4) -قصص:16« [4]من بر خودم ظلم کردم.»
5- 5) -انبیاء:87« [5]من از ظالمان بودم.»
6- 6) -حاقه:25-26«و [6]اما کسی که نامۀ اعمالش به دست چپش داده می شود می گوید ایکاش!نامۀ اعمالم را نداده بودند و من حسابم را نمی دانستم.»
7- 7) -حاقه:33« [7]او هرگز به خداوند بزرگ ایمان نمی آورد.»