فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 400

«عقیده و عمل صالح»مانند ریشه و ساقۀ درخت است.همانگونه که تقویت ریشه در رشد ساقه تأثیر دارد و کمال ساقه ثمر دادن آن است،هم چنین پرورش ساقه و تربیت آن در اثر قطع شاخه های زاید و هرس کردن و در معرض نور آفتاب قرار دادن آن،در رشد ریشه مؤثر است.رابطه تبادلی بین عقیده و عمل مانند رابطه تبادلی بین ریشه و ساقه درخت است.

بلی این وضع در رابطه با تأثیر ایمان در عمل و تأثیر عمل در اعتقاد است.پس کسی که افسار گسیخته در میدان شهوت برای اشباع غرایزش دورترین حدود الهی را در می نوردد،محال است که بتواند افکار و اعتقادات دینی و فضیلت های روحی اش را حفظ نماید.هرچه بیشتر در میدان مفاسد بتازد از ارزشهای دینی بیشتر دور می شود زیرا مفاسد،او را از حرکت در مسیر دین باز می دارد و به سوی عصیان سوق می دهد و همچنین اندک اندک از این معتقدات رها شده و از آن جدا می گردد و آن را به پشت سر می اندازد.آیۀ کریمه نیز به این حقیقت اشاره دارد.از اینجا روشن می شود که نظریه تفکیک بین عمل و کفر،عقیده و سلوک نظریۀ ناصوابی است که از غفلت از تأثیر این دو بعد ناشی می شود.

بر همین اساس،استعمارگران دایما تلاش می کنند که جوّ اجتماعی را در اثر فاسد کردن اخلاق و دینداری،فاسد کنند تا راه برای تغییر افکار و از بین رفتن اعتقادات هموار گردد. (1)

3-دیدگاه خوارج دربارۀ قیام علیه حاکم ستمگر:

اشاره

خوارج همگی بر آنند که قیام علیه حاکم ستمگر در صورت قدرت و توانایی واجب است و آن را بخشی از امر به معروف و نهی از منکر می دانند.این مطلب از خطبه ها و نامه های آنها در دوران خروج،به دست می آید.این عبد اللّه بن وهب راسبی است که هنگام حرکت با گروهی از حروریه به طرف نهروان،خطاب به یاران خود می گوید:«اما