فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 416

5-آنچه که شناخت آن به تفصیل واجب است

اشاره

این مسأله با مسأله دوم یعنی تشخیص حقیقت ایمان و این که آیا عمل،مقوّم اقل مراتب ایمان است یا نه؟فرق دارد.روح بحث برمی گردد به تشخیص چیزی که در مجال عقیده و شریعت شناخت آن واجب است،به خلاف مسألۀ گذشته که موضوعش تشخیص مفهوم ایمان بود و اینکه آیا ایمان قائم به عقیده است یا مرکب از عقیده و ایمان است؟پس این دو مسأله باهم فرق جوهری دارند بنابراین می گوییم:

اسلام،عقیده و شریعت است.مقصود از اولی،شناخت و سپس التزام قلبی است و مقصود از دومی،شناخت و سپس التزام عملی است.تا اینجا حتی دو نفری باهم اختلاف ندارند اما اختلاف در تعیین مقداری است که شناخت آن از باب مقدمۀ التزام قلبی به تفصیل واجب است.همین طور اختلاف در کمترین مقداری است که شناخت آن از باب مقدمۀ التزام عملی،به تفصیل واجب است و ما از هردو امر بحث می کنیم:

اول:آنچه که شناخت آن در مجال عقیده واجب است:

از خوارج فرقۀ بیهسیه برمی آید که شناخت تمامی عقاید اسلامی،به تفصیل واجب است و اینکه اگر این شناخت نباشد شخص،مسلمان محسوب نمی شود.می گویند:کسی مسلمان محسوب نمی شود مگر آنکه به شناخت خدا و پیامبرش(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)و آنچه که محمد(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)آورده،اجمالا اعتراف داشته باشد.دوستان خدا را دوست بدارد و از دشمنان خدا-جل و علا-بیزاری بجوید و آنچه را که خداوند سبحان آن را حرام کرده و درباره اش وعید داده،مشخصا و از روی تفصیل بداند و بشناسد. (1)

از بعضی از علمای ما،امامیه نیز این نظر به دست می آید.علامۀ حلّی می گوید:

علما بر وجوب شناخت خدا و صفات ثبوتیۀ او و آنچه که شایستۀ اوست و آنچه که شایستۀ او نیست و نبوت و امامت و معاد،شناختی که از روی برهان باشد؛نه تقلید