فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 423

اظهار نمایند،دار،دار اسلام است و اگر دار این خصوصیات را نداشته باشد،دار کفر محسوب می شود و تحقق شعایر مذاهب مختلف،در صورت تحقق شرایط مذکور،معتبر نیست. (1)

شیخ ما مفید می گوید:ملاک حکم دار،بر اغلبیت است.جایی که در آن کفر غلبه دارد،دار کفر و جایی که ایمان در آن غلبه دارد،دار ایمان و جایی که اسلام در آن غلبه دارد،دار اسلام می باشد.خداوند متعال در وصف بهشت می فرماید: «وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِینَ » (2)با آنکه در آنجا کودکان و دیوانگان نیز هستند (3)و در وصف جهنم می فرماید:

«سَأُرِیکُمْ دارَ الْفاسِقِینَ » (4)با آنکه در آنجا فرشتگان مطیع خداوند نیز هستند.پس حکم هرکدام،دایر مدار اغلبیت آن است. (5)

این بود سخنانی که دربارۀ حکم دار گفته شده است.خوارج آن طور که معروف است،در این باره دو نظر دارند:

1-هرجا که به غیر حکم خدا حکم می شود،آنجا دار کفر است.

2-هرگاه امام کافر شود،رعیت اعم از حاضر و غایب کافر می شوند.

در دیدگاه دوم تندروی به وضوح پیداست زیرا چگونه می شود که کفر امام سبب کفر رعیت شود؛مگر کلام خداوند سبحان را نشنیده اند که فرمود: «أَلاّ تَزِرُ وازِرَهٌ وِزْرَ أُخْری » (6)و علی(علیه السّلام)در این باره خطاب به خوارج فرمود:شما که اصرار دارید که من به عقیده تان خطا کرده ام و گمراه شده ام پس چرا تمامی امت محمد(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)را به گمراهی من گمراه می دانید و به خطای من می گیرید و به گناه من تکفیرشان می کنید. (7)

1- 1) -علاّمه زنجانی:التعلیقه علی اوائل المقالات 70.
2- 2) -نحل:30« [1]چه نیکومکانی است جایگاه متقیان.»
3- 3) -در این مطلب و ما بعدش آشکارا جای تأمل دارد.
4- 4) -اعراف:45«به زودی مکان فاسقان را نشانتان خواهم داد.»
5- 5) -مفید:اوائل المقالات 70-71.
6- 6) -نجم:38« [2]هیچ کس بار گناه دیگری را برنمی دارد.»
7- 7) -رضی:نهج البلاغه،خطبۀ 127. [3]