فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 441

نتیجه:

اشاره

سران خوارج در قرنهای اول

پیش از این با شخصیتهای معروف اباضیه آشنا شدید.در اینجا به شخصیتهای دیگر خوارج اشاره می شود.ما در این جا آنهایی را که معروف هستند،ذکر می کنیم؛هرچند حکم به خوارج بودنشان نیاز به تتبع بیشتری دارد زیرا شهرت در اینجا بیشتر از گمان چیزی را به دست نمی دهد و چه بسا از روی کینه و خیره سری،شخصی به خوارج نسبت داده شده باشد در حالی که او از آنها نباشد.به هر تقدیر،ابن ابی الحدید تنی چند را که عقیدۀ خوارجی داشته اند،نام برده که ما بعضی از آنها را ذکر می کنیم: (1)

1-عکرمۀ بربری(ت105/):

ذهبی او را چنین توصیف می کند:او یکی از پیمانه های علم است.دربارۀ او از آن جهت که او صاحب نظر بوده،سخن گفته اند؛نه از آن جهت که او چیزهایی را از دیگران فراگرفته است.به همین خاطر به خوارجی بودن متهم شده است.گروهی او را توثیق نموده اند و بخاری به او اعتماد نموده است.اما مسلم از او فاصله گرفته و از او کم سخن گفته و در کنار دیگران از او یاد کرده است.مالک از او رو برتافته و دوری جسته است و تنها در یک یا دو حدیث از او یاد کرده است.از عمر بن دینار نقل شده که گفت:چند مسأله را برای جابر بن زید آوردند تا من آن را از عکرمه سئوال کنم.جابر بن زید گفت:

این(عکرمه)بردۀ ابن عباس است،این دریاست،پس از او سؤال کنید.شهر بن حوشب و جابر بن زید از او به دانای این امت و داناترین مردم یاد کرده اند.با این همه، یحیی بن سعید انصاری و ایوب او را تضعیف نموده اند و هردو از عکرمه سخن گفته اند، یحیی می گوید:او کذّاب بود و ایّوب می گوید:او کذّاب نبود.از یزید بن ابی زیاد،از عبد اللّه بن حارث نقل شده که گفت:بر علی بن عبد اللّه وارد شدم،ناگهان عکرمه را کنار در باغ،در بند دیدم.به ابن عبد اللّه گفتم:هان از خدا بترس!گفت:این خبیث بر پدرم