فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 68

امام(علیه السّلام)سران قبایل حضور داشتند و آنان تن به حکمیت دادند مجالی برای رد و قبول دیگران نماند.از این رو بیست هزار نفر مسلح آمدند و حکمیّت را بر امام تحمیل کردند.بعید است که یکایک آنها از روی اندیشه و تفکر به این کار تن داده باشند.

پرسش دوم:چرا پس از تحمیل حکمین بر علی علیه السلام از آن برگشتند؟

پرسش دوم:چرا آنها از حکمیت برگشتند پس از آنکه آن را بر علی تحمیل کرده بودند؟

اینها کسانی بودند که از خرد و دوراندیشی به دور بودند و در گرفتاریها و دشواریها از روی عقل و اندیشه تصمیم نمی گرفتند همانگونه که با بالا رفتن قرآن بر نیزه ها فریب خوردند.با ردّ حکمیت از طرف بعضی از قاریان که می گفتند (إِنِ الْحُکْمُ إِلاّ لِلّهِ ) نیز عدۀ زیادی فریفته شدند.

ابن مزاحم می گوید:اشعث توافقنامه را بین مردم برد و آن را برای مردم خواند و بر آنها عرضه نمود.نزد اهل شام و پرچمدارانشان برد.آنان پذیرفتند.آنگاه به سوی صفوف عراقیان و پرچمدارانشان آمد و آن را بر آنها خواند تا رسید به پرچمداران عنزه و بر آنها خواند.دو نفر از جوانان آنها گفتند:حکم تنها از آن خداست و بر سپاه شامیان حمله کردند و بر در رواق معاویه کشته شدند.این دو اولین کسانی بودند که مسأله حکمیت را انکار کردند.آنگاه اشعث بر قبیله مراد عبور نمود.صالح بن شقیق که از سران آنها بود گفت:

ما لعلی فی الدّماء قد حکم لو قاتل الاحزاب یوما ما ظلم

علی حق ندارد دربارۀ خونهای ریخته شده حکم کند اگر آن روز با دشمنان می جنگید،ستم نکرده بود.حکم از آن خداست هرچند مشرکین را ناخوشایند باشد.

سپس اشعث بر طلایه داران بنی راسب عبور نمود و توافقنامه را خواند.آنها گفتند:

حکم و حکمیّت تنها از آن خداست و ما بندگان را در دین خدا حکم قرار نمی دهیم.بعد از آن بر سران و پرچمداران بنی تمیم گذر کرد و آن را بر آنان خواند.یکی از آنان گفت:

آیا بندگان در کار خدا حکمیت می کنند؟حکمیت تنها از آن خداست.یا اشعث!پس