فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 71

بَعْدَ تَوْکِیدِها وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللّهَ عَلَیْکُمْ کَفِیلاً إِنَّ اللّهَ یَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ ». (1)و (2)

اما آنها حرف حساب را نمی فهمیدند و کوته فکر بودند.ارشاد امام را می شنیدند و جز اینکه او را گمراه شمارند و از او بیزاری جویند جوابی نمی دادند.ما در آینده در بحث از اباضیه به تحلیل این مسأله خواهیم پرداخت.

اما وجه دوم:یعنی اینکه حکمیت،حکم کردن اشخاص در دین خداست و این خطاست.

امام و یارانش اشخاص را در دین خدا حکم نکردند،بلکه قرآن و ذکر حکیم را در نزاعشان حکم کردند.اما قرآن درخت باردار و راهنمای بی زبان است و میوۀ آن چیده نمی شود و مقاصدش فهمیده نمی شود مگر آنگاه که کسی آن را به سخن آورد.امام در بعضی از سخنانش به همین نکته اشاره نموده اند:

«ما اشخاص را حکم قرار ندادیم.ما قرآن را حکم قرار دادیم و قرآن هم خط مسطوری است بین دو پوشه،زبان گویا ندارد.ترجمان نیاز دارد.تنها اشخاصند که می توانند قرآن را به سخن آورند.وقتی اهل شام ما را بر حکم قرآن فرا خواندند ما گروهی نبودیم که از آن رو برگردانیم.خداوند سبحان فرمود:اگر در چیزی نزاع کردید آن را به خدا و رسولش ارجاع دهید.ارجاع نزاع به خدا آن است که ما به کتابش حکم نماییم و ارجاع به رسولش آن است که از سنت او پیروی نماییم و اگر بحق به کتاب خدا حکم شود ما بدان حکم سزاوارتریم.» (3)

در کلام دیگر فرمود:«حکمان وظیفه داشتند که زنده کنند آنچه را قرآن زنده کرده و بمیرانند آنچه را قرآن میرانده.زنده کردن چیزی گرد آمدن به دور آن است و میراندن چیزی اجتناب از آن است.پس اگر قرآن ما را به طرف آنان(شامیان)کشید،

1- 1) -نحل:161« [1]به پیمان خدا وقتی بستید،وفادار مانید و قسم ها را پس از آنکه محکمش کرده و خدا را بر آن ضامن گرفته اید نشکنید که خدا بر آنچه می کنید آگاه است.»
2- 2) -نصر بن مزاحم:وقعه صفین 589. [2]
3- 3) -رضی:نهج البلاغه،خطبۀ 125. [3]