فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی: خوارج - جلد 5 صفحه 73

«وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکَّلْ عَلَی اللّهِ ...» (1)

«وَ إِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما فَإِنْ بَغَتْ إِحْداهُما عَلَی الْأُخْری فَقاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتّی تَفِیءَ إِلی أَمْرِ اللّهِ فَإِنْ فاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما بِالْعَدْلِ وَ أَقْسِطُوا إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ ». (2)

جنگیدن و سازش دلیل بر آن نیست که خونهای ریخته شده،به ناحق ریخته شده باشند.به هرحال،جنگ و صلح،مبارزه و مصالحه همه از احکام قرآن است که هرکدام بنابر نظر و صلاحدید حاکم اسلامی در جای خود به کار گرفته می شود.سیرۀ پیامبر اکرم نیز بر همین اساس استوار بوده است.در بدر،احد و احزاب با قریش جنگید و خونهای زیادی از مسلمانان ریخته شد،با این همه در حدیبیه با آنان صلح کرد و صلحنامه ای بین او و قریش امضاء شد چنانکه در کلام علی(علیه السّلام)بدان اشاره شد.حتی قریش از نوشتن کلمۀ«رسول الله»در کنار اسم پیامبر خودداری ورزیدند و او را مجبور ساختند که اسمش را بدون کلمۀ«رسول الله»بنویسد؛چنانکه معاویه و عمرو بن عاص نیز از نوشتن کلمۀ«امیر المؤمنین»در کنار اسم علی(علیه السّلام)امتناع ورزیدند.پس این خود اقتدا به پیامبر است و خونهایی که در جبهات جنگ برای خدا ریخته شده،از ارزش نمی افتد و کشته شدگان جزء شهدا محسوب می شوند و آنان زنده بوده،مهمانان پروردگارشان هستند و این منافات ندارد که حاکم اسلامی روزی اگر مصلحت را در سازش با دشمن دید،سازش نماید.هردو حکم،(جنگ و صلح)حکم خداست.

اما وجه چهارم:امام در پاسخ یکی از افراد،جواب آن را داده است.آن شخص پرسید:از پذیرش حکمیت بازمان داشتی و بعد از آن امر نمودی و ما نمی دانیم کدامیک درست بود؟امام دست بر دست زد و فرمود:«این است سزای کسی که مسائل را