کتابخانه بالقرآن

مذاهب صفحه 1086

صفحه 1086

اوّلاً: این تصور که در عصر ائمه باب علم مفتوح بوده و نیازی به اجتهاد و فتوا نبوده غلط است. ائمه معمولاً در مدینه بودند و تنها برای شیعیانی که در مدینه می زیستند این امکان بود که حکم هر مسئله ای را مستقیماً از خود ائمه بپرسند، اما شیعیانی که در عراق یا خراسان یا جای دیگر می زیستند کجا می توانستند هر مسئله مورد ابتلای فوری را از ائمه بپرسند؟ آنها ناچاراً از راویان حدیث و شاگردان ائمه که مدتی از درس آنها استفاده کرده بودند و احیاناً کتابهایی تألیف کرده بودند می پرسیدند.

ثانیاً: تاریخ شیعه و ائمه شیعه حکایت می کند که امامان، اکابر اصحاب خویش را که مدتها شاگردی کرده بودند و آشنا با اصول و مبادی فقه شیعه بودند تشویق می کردند که بنشینند و فتوا بدهند.

ثالثاً: یکی از اموری که اجتهاد را ایجاب میکند، جمع میان خاص و عام، مطلق و مقید، و حل تعارض اخبار و روایات است و همه اینها در زمان ائمه برای راویان حدیث وجود داشته است. آنها میبایست با قوه اجتهاد حلّ تعارض کنند و جمع روایات نمایند و احیاناً برخی را طرد نمایند. روایات علاجیه تنها برای زمانهای بعد از ائمه نبوده است، برای معاصران ائمه هم بوده است.

چرا اهل سنت به قیاس رجوع کردند و اصولا معنای قیاس چیست؟

پرسش

چرا اهل سنت به قیاس رجوع کردند و اصولا معنای قیاس چیست؟

پاسخ

هنگامی که آغاز نارسائیهائی را در احکام اسلام مشاهده کردند و اگر مسأله ای پیش می آمد میدیدند در قرآن حکم این مسأله بیان نشده است. به سنت (آن مقدار نقل هایی که دارند) مراجعه می کردند، می دیدند هیچ حکمی درباره آن وجود ندارد. بی حکم هم که نمی تواند باشد، چه کار باید کرد؟ گفتند «قیاس». قیاس یعنی ما بر اساس مشابهت میان مواردی که درباره آنها حکمی در قرآن یا سنت موجود است و مسأله مورد نظر، حکم کنیم، بگوییم در فلان جا اینطور گفته، اینجا هم که بی شباهت به آنجا نیست، همان حکم را دارد. شاید در آنجا که پیغمبر (ص) فلان دستور را داده به این مناط و علت و فلسفه بوده، این فلسفه در اینجا هم وجود دارد، پس اینجا هم آنطور می گوییم. بر اساس «شاید» است. بعلاوه آنجا که سنت نارسا بود، یکی و دو تا نبود. دنیای اسلام مخصوصاً در زمان عباسیان توسعه پیدا کردو کشور های مختلف فتح شد و احتیاجات، مرتب مسأله می آفرید. نگاه می کردند به کتاب وسنت، می دیدند حکم این مسائل وجود ندارد. مرتب قیاس میکردند.

چرا اهل سنت به قیاس رجوع کردند و اصولا معنای قیاس چیست؟

پرسش