کتابخانه بالقرآن

مذاهب صفحه 215

صفحه 215

تفاوت های جوهری دو مکتب شیعه و معتزله چیست

پاسخ

1 عینیت صفات با ذات یا نیابت ذات از صفات

در کلام شیعه صفات ذاتی خدا عین ذات معرفی می شود، یعنی ذات، در حالی که واقعیت علم و قدرت و ... را داراست، با صفات یکی است. و نظریه معتزله در این مورد چندان روشن نیست، در میان مشایخ اعتزال تنها عبارت ابو الهذیل علاف (135235) با نظریه امامیه انطباق کامل دارد (قاضی عبدالجبار: شرح اصول الخمسه / 183) و اگر از او بگذریم، دیگران نظریه «نیابت ذات از صفات» (اشعری: مقالات الاسلامیین 1/225) را مطرح می کنند که اگر توجیه نشود، سر از خلو ذات، از صفات درمی آورد، که بی پایگی آن بر کسی پوشیده نیست و به خاطر ابهام و دو پهلو بودن نظریه نیابت، اشعری سخت ترین حمله را بر مکتب معتزله نموده و معتزله را متهم به پیروی از زنادقه کرده که می گویند خدا عالم و قادر و شنوا و بینا نیست. (اشعری: الابانه / 108)

2 بدا

امامیه، بدا را بر خدا تجویز کرده (بدائی که موجب کشف خلاف نمی باشد) ولی معتزله، بدا را به شدت منکرند. ولی «چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند» و اگر از حقیقت بدا آگاه می شدند به انکار آن نمی پرداختند.

3 نیاکان پیامبر گرامی، موحد بودند

متکلمان امامیه می گویند نیاکان پیامبر گرامی همگی موحد بودند، معتزله منکر این اصل می باشند.

4 بازگشت گروهی به دنیا

بازگشت گروهی از مردم به این جهان به نام «رجعت» از عقاید امامیه است و معتزله آن را رد می کنند.