مذاهب صفحه 222

صفحه 222

پاسخ

خیر. او مدعی است تا اواسط قرن چهارم شیعه مذهب کلامی خاصی نداشته است، در حالی که متکلمان بزرگ شیعه از اوایل قرن دوم تا آن زمان، گروه بزرگی را تشکیل می دهند، مانند:

1 عیسی بن روضه . نجاشی می گوید: او حاجب منصور، متکلم نیکو کلامی بود. کتابی در امامت دارد و «احمد بن أبی طاهر» آن را در «کتاب بغداد» ستوده است، برخی از اصحاب ما این کتاب را دیده اند و من خود وجود چنین اثری را از او در بعضی از کتابها خواندم، آنگاه که منصور وارد حیره شد، در مجلس درس عیسی بن روضه حاضر شد. او درباره امامت سخن می گفت منطق او مایه اعجاب خلیفه شد و آن را ستود. (رجال نجاشی، شماره ترجمه/796)

2 علی بن اسماعیل بن میثم تمار بغدادی. ابن ندیم می گوید: او نخستین کسی است که در مذهب امامیه بحث کلامی کرد و اجداد او از یاران بزرگ علی بودند، او کتابهایی به نامهای الإمامه و الإستحقاق نوشته است. نجاشی می گوید: او از چهره های معروف متکلمین شیعه است، با ابوالهذیل و نظّام مباحثاتی دارد و او کتابهایی چون «الإمامه» و «مجالس هشام بن الحکم» نوشته است. (فهرست ابن ندیم/فن دوم از مقاله پنجم/223)

3 ابو جعفر محمد بن علی بن نعمان: معروف به مؤمن الطاق، نجاشی می گوید: مقام و مرتبه او در دانش و استحضار بسیار معروف است. او کتابهایی به نامهای «افعل و لا

تفعل» و «الاحتجاج» و غیره نوشته است. ابن ندیم می گوید: او در دانش کلام فوق العاده حاذق و در بدیهه گویی سرآمد روزگار بود و با ابو حنیفه مناظراتی دارد. (رجال نجاشی، شماره ترجمه886)

4 هشام بن الحکم، او از شاگردان برجسته امام صادق و ازمتکلمین شیعه و رازدار تشیع است. او کسی است که باب مذاکره در امامت را گشود و راه استدلال را آسان نمود. در علم کلام استاد و حاضر جواب بود. نخست از یاران جهم بن صفوان بود و بعداً به مذهب امام صادق(ع) در آمد. (فهرست ابن ندیم /334و 223)

احمد امین درباره هشام بن الحکم می گوید: او بزرگترین شخصیت شیعی در علم کلام بود. در جدل و مناظره با خصم قوی و نیرومند بود. با معتزله مناظره کرد و آنان نیز با او مناظره کرده اند. مناظرات او در کتب ادبی متفرق است و همگی استحضار و نیرومندی استدلال او را می رساند. او با ابا ابوالهذیل علاف به مناظره پرداخت. (ضحی الإسلام3/268)

آیا با وجود این شخصیتهای بزرگ و چهره های درخشان که همگی مربوط به قرن دوم و سوم اسلامی هستند، صحیح است که این مستشرق بگوید شیعه تا سال 334 مذهب کلامی خاصی نداشت؟ اگر چنین بود، پس اینها متکلم کدام مذهب بودند و چه ایدئولوژی داشتند؟ اگر مذهب کلامی خاصی نداشتند پس چرا با معتزله به مناظره می نشستند؟

این مستشرق از مناظره های علمای شیعه با معتزله و ردّیه هایی که بر کتابهای معتزله نوشته اند، چندان آگاه نیست و اگر در این مورد به فهرست کتب شیعه مراجعه می کرد، چنین اشتباهی برای او رخ نمی داد. اینک نمونه هایی را یاد آور می شویم:

کتابخانه بالقرآن کتابخانه بالقرآن
نرم افزار موبایل کتابخانه

دسترسی آسان به کلیه کتاب ها با قابلیت هایی نظیر کتابخانه شخصی و برنامه ریزی مطالعه کتاب

دانلود نرم افزار کتابخانه