کتابخانه بالقرآن

مذاهب صفحه 270

صفحه 270

پاسخ

اگر معنای لغوی «امامت» و «خلافت» را در نظر بگیریم، بین آن دو تقابل نیست و خلیفه، «امام» نیز خوانده می شود؛ لیکن اگر محتوای دو جریان و دو گونه رهبری را، ناظر به دو مکتب پدید آمده در جامعه اسلامی در نظر گیریم و آن دو را با معیارهای تعیین شده در نصوص دینی بسنجیم؛ به روشنی در می یابیم که حکومت مورد تأیید دین، همان نظام «امامت و ولایت» است. این مطلب دلایل فراوانی دارد؛ از جمله:

یکم. دلایل قرآنی مبتنی بر اینکه امامت، عهدی الهی است و تنها به اشخاصی که دارای صلاحیت و شایستگی های ویژه ای باشند، می رسد: (وَ اِذِ ابْتَلی اِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَاَتَمَّهُنَّ قالَ اِنّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ اِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَتی قالَ لایَنالُ عَهْدِی الظالِمینَ) بقره (2)، آیه 124. «[به خاطر آورید] هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به خوبی از عهده این آزمایش ها برآمد؛ خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم؛ ابراهیم عرض کرد: از دودمان من [نیز امامانی قرار بده ، خداوند فرمود: پیمان من، به ستمکاران نمی رسد [و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقام اند]». این آیه نشان می دهد:

1. امامت عهد و پیمانی خدایی است و از سوی خداوند وضع و اعتبار می شود.

2. ستمکاران - چه ستم پیشگان عملی و چه اعتقادی - شایستگی این منصب الهی را ندارند؛ هر چند از ذریه پیامبر بزرگی چون ابراهیم(ع) باشند.

دوّم.

دلایل روایی مبتنی بر اینکه امامت و رهبری مخصوص امامان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است.

این دلایل بسیار و متواتر است. جالب اینکه بیشتر این نصوص، در متون معتبر اهل سنت نیز یافت می شود؛ از جمله:

پیامبر خدا(ص) فرمود: «لا تزال هذه الامه مستقیماً امرها، ظاهره علی عدوّها، حتی یمضی منهم اثنا عشر خلیفه کلّهم من قریش» ؛ منتخب کنزالعمال، ج 5، ص 321؛ تاریخ ابن کثیر، ج 6، ص 249؛ تاریخ الخلفاء سیوطی، ص 10؛ کنزالعمال، ج 13، ص 26؛ الصواعق المحرقه، ص 28. «کار این امت بسامان است، تا وقتی که دوازده خلیفه بر آنان حکم رانند، که همگی از قریش اند».

در روایت دیگری آمده است: «کار این امت تا هنگامی که دوازده مرد بر آنان ولایت داشته باشند، در جریان است». نَدَوی، شرح صحیح مسلم، ج 12، ص 202؛ الصواعق المحرقه، ص 18؛ تاریخ الخلفاء سیوطی، ص 10.