کتابخانه بالقرآن

مذاهب صفحه 311

صفحه 311

اینکه گفته می شود امام منصوب از طرف خداست به چه معناست و چرا مردم نباید خودشان امامشان را انتخاب کنند آن طور که اهل سنت قادرند؟ و در این باره کتابی برای مطالعه معرفی فرمایید.

پرسش

اینکه گفته می شود امام منصوب از طرف خداست به چه معناست و چرا مردم نباید خودشان امامشان را انتخاب کنند آن طور که اهل سنت قادرند؟ و در این باره کتابی برای مطالعه معرفی فرمایید.

پاسخ

مکتب امامیه معتقد است که انتخاب امام و پیشوای بر حق، از عهده مردم ساخته نیست. امام خلیفه مردم نیست، بلکه خلیفه خدا و رسولrاست. وباید از جانب خدا و پیامبر( معین شود. علماء امت هر چه صالح و باتقوی باشند، از خطا مصون و معصوم نیستند. و تباه شدن یا تغییر یافتن برخی از معارف و قوانین دینی از ناحیه آنان، اگر چه غیر عمدی باشد، محال نیست. بهترین شاهد این مطلب، وجود مذاهب گوناگون و اختلافی است، که در اسلام بوجود آمده است. بنابراین اعتقاد شیعه چنین است که هرگز متصور نیست که خداوند مسأله سرپرستی امت را پس از رسول مکرّم اسلام( ، مورد عنایت و توجه قرار نداده باشد؛ و دستور و فرمانی در این خصوص، به پیامبر( الهام نکرده باشد.

روش پیامبر( در زمان حیاتش، چنین بود که به مجرد نفوذ اسلام در جایی، در اولین فرصت، والی و عاملی برآنجا نصب می کرد. و نیز هرگاه از مدینه خارج می گشت، برای خود جانشینی قرار می داد. و اگر لشکری به سوی جهاد اعزام می کرد، گاهی تا چند فرمانده، به ترتیب نصب می نمود. با این حال، آیا می تواند نسبت به مسأله جانشینی پس از خود، بی تفاوت باشد؟ و امت را رها کند تا خود تصمیم بگیرند؟ و دین خدا را بدست مردم بسپارند، تا هر گونه دخل و تصرفی در آن بنمایند؟! حتی

اگر تعیین زمامدار جامعه اسلامی پس از رسول خدا r به مردم واگذار شده باشد، باید از پیامبر(، بیانات و دستوراتی در این خصوص رسیده باشد. و حال آنکه از چنین بیان نبوی و دستور دینی خبری نیست.(1)

از خصوصیات امام اینست که باید معصوم باشد، یعنی باید هم از خطا و نسیان، و هم از گناه و عصیان، مصون باشد. و این مقام، یک صفت روحی و درونی است، که مردم عادی قادر به تشخیص آن نیستند. تنها فردی می تواند چنین خصوصیتی را در مورد معصوم درک کند، که متکی به علم وحی الهی باشد، و او پیامبر خداست. همچنین امام باید به تمام احکام و معارف دینی، احاطه و معرفت کامل داشته باشد. تشخیص چنین مقام و مرتبتی، از لحاظ علمی نیز از عهده مردم خارج است. بلکه شناخت دقیق آن با کسی است، که خود واجد این علم و دانش سرشار باشد. لذا باز هم تشخیص آن، با خدا و رسول اوست. بنابراین دو موضوع علم و عصمت ایجاب می کند، که امام از جانب خدا انتخاب گردد. و پیامبر هم وی را به مردم معرفی کند. و بحث امامت و جانشینی پیامبر( از ابتدا در مورد شخص امیرالمؤمنین علی( مطرح می گردد. چنانچه برای علی( چنین مقامی به ثبوت برسد، برای سایر ائمه( نیز، به فرمایش و سخن امام قبلی تمسک می شود.

برای اثبات خلافت و امامت امیرالمؤمنین علی( ادله نقلی و عقلی و قرآنی فراوانی وجود دارد. از جمله آیات قرآن، این آیه است که می فرماید : "اِنَما وَلیَّکمُ الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یُقیمون الصّلوه و

یؤتون الزکوه و هم راکعون." (2) (ولی امر و صاحب اختیار شما فقط خدا و رسولش، و مؤمنان هستند که نماز می خوانند، و در حال رکوع صدقه و زکات می دهند.) با توجه به ماجرایی که در این باره در تاریخ ثبت گردیده، مفسرین شیعی و سنی اتفاق نظر دارند، که این آیه در شأن علی( نازل شده است. و نیز می فرماید : "یا ایها الرسول بلغ ما اُنزل الیک مِن ربک ..."، (ای رسول ما، آنچه را از ناحیه پروردگار بسوی تو نازل شده، به مردم برسان. و اگر چنین نکنی، رسالت او را انجام نداده ای... .) حکمی که خداوند انتظار داردکه پیامبر ( به مردم ابلاغ کند، آن چنان مهم است که می فرماید، اگر این حکم را به مردم نرسانی، گویی کل رسالت خود را تبلیغ نکرده ای. این آیه نیز به تأیید شیعه و سنی، در غدیر خم، در جریان حجه الوداع، در سال دهم هجری، بر پیامبر( نازل گشت؛ و در خصوص ولایت علی( است. چنانکه مالکی که از معتبرترین علمای اهل تسنن است، در کتاب فصول المهمه خود ذکر کرده، که بعد از نزول آیه فوق، رسول اکرم(امامت و خلافت علی( را ابلاغ فرمود. (4)