کتابخانه بالقرآن

مذاهب صفحه 715

صفحه 715

3 درباره ابراهیم بن سیار معروف به نظّام، چهارمین شخصیت معتزله می گوید: در مکتب او دو رکن بزرگ وجود دارد که اساس نهضت اروپای امروز است و آن شک و تجربه است. نظّآم شک را اساس بحث قرار می دهد و می گوید: آدم شاک به تو از منکر نزدیکتر است و هیج یقینی رخ نداد، مگر اینکه قبلاً با شک همراه گشت، هیچ کس از عقیده ای به عقیده دیگر عدول نکرد، مگر اینکه در آن شک نمود، این درباره شک و اما درباره تجربه که «نظّام» آن را به کار گرفت، امروز جهان آن را اساس کاوشهای خود

قرار داده است. (ضحی الإسلام 3/112)

4 باز احمد امین تحت عنوان «المعتزله و المحدثون» به برتری مکتب اعتزال اعتراف کرده است و می گوید : معتزله مکتبی بسان مکتب غرب امروز داشتند. اساس کار آنان را شک اولاً و تجربه ثانیاً و داوری ثالثاً تشکیل می داد: مثلثی که امروز بر مکاتب غربی حکومت می کند.

و جاحظ در کتاب «الحیوان» بحث شیوایی درباره شک نموده است. آنان حدیثی را نمی پذیرفتند، مگر اینکه عقل بر آن گواهی دهد، و آیات را مطابق حکم عقل تفسیر می کردند و می گفتند: انسان نمی تواند «جن» را ببیند، به گواه اینکه قرآن می گوید: «إنّه یراه هو وقبیله من حیث لاترونهم» اعراف /27

[او و هم جنسانش شما را می بینند به گونه ای که شما آنها را نمی بینید.]

و کسانی را که از«جن» می ترسند، استهزا می کنند و به خرافات و اوهام ایمان نمی آورند و اسلام را بر اساس مقتضیات عقل و فلسفه آن روز یونان تفسیر می کنند و به اقوال ارسطو از آن نظر که ارسطوست، ایمان نمی آورند، زیرا چه بسا جاحظ معتزلی قول عربی را بر قول ارسطو، فلیسوف کبیر تاریخ ترجیح می دهد. (رساله الإسلام، سال سوم، شماره سوم)

معتزله اصل توحید و عدل را از علی(ع) گرفته است

احمد امین با این اعتقاد راسخ به معتزله، وقتی می شنود که معتزله دو اصل توحید و عدل را از علی گرفته اند، سخت شگفت زده می شود و می کوشد که رابطه آنها را از علی(ع) قطع کند. او می نویسد: «شیعه بر آن است که معتزله اصول خود را از آنها گرفته اند ولی من فکر می کنم شیعه، عقاید خود را در توحید و عدل ، از معتزله گرفته است». آنگاه یک دلیل واهی

ذکر می کند که سند تاریخی ندارد

چرا معتزله را به این نام خوانده اند؟