مذاهب صفحه 716

صفحه 716

پرسش

چرا معتزله را به این نام خوانده اند؟

پاسخ

در این باره در میان نویسندگان تاریخ عقاید، اختلاف عظیمی است که یاد آور می شویم:

1 نوبختی در کتاب «فرق الشیعه» علت این نامگذاری را این می داند که وقتی مردم با امام علی بن ابی طالب(ع) بیعت کردند، بیعت کنندگان را «جماعت» نامیدند. آنگاه مردم به سه دسته تقسیم شدند. گروهی بر بیعت خود وفادار ماندند. گروهی دیگر مانند طلحه و زبیر بیعت را شکستند و گروهی مانند سعد و قاص و عبدالله بن عمر و محمد بن مسلمه و اسامه بن زید، گوشه گیر شدند. این ϘљșǠبه خاطر عزلت جویی از امام علی(ع) ، معتزله نامیده شدند و همانها، اسلاف معتزله بعدی به شمار می روند و می گویند جنگ با علی جایز نیست همچنان که جنگ در رکاب علی نیز جایز نیست.

و نیز می افزاید : وقتی احنف بن قیس تمیمی با گروه خود از علی کناره رفت، به قوم خود گفت: «اعتزلوا الفتنه أصلح لکم» (فرق الشیعه/5) [از فتنه دوری جویید، صلاح شما در آن است.]

آنچه نوبختی می گوید، شایسته پذیرش نیست، زیرا اعتزال این گروه یک نوع اعتزال سیاسی بود، آنان در آن روز از خط مشی سیاسی حاکم وقت جدایی جستند، این اعتزال ارتباطی به مکتب کلامی و عقیدتی «معتزله» ندارد و ملاک در یکی، غیر از ملاک در دومی است، از این جهت نمی تواند، اولی ریشه دومی باشد، حتی خود معتزله این وجه تسمیه را نپذیرفته اند. «بلخی» می گوید: همه معتزله علی را بر دیگران ترجیح داده و محارب با او را گمراه می دانند و هرگز با دشمن او رابطه ای برقرار نمی کنند، مگر آنگاه که توبه کند، یک چنین گروه را با این

خصوصیت نباید معتزل از علی و سیاست او دانست.

2 برخی می گویند: آنگاه که حسن بن علی با معاویه صلح کرد، گروهی از حسن بن علی جدا شدند و نام خود را «معتزله» نهادند و همه آنان در گذشته از یاران علی بودند که ملازم مساجد و خانه های خود شدند و لقب «اعتزال» به خود گرفتند.

این نظریه نیز بسان گذشته چندان استوار نیست، زیرا اعتزال این گروه یک نوع اعتزال سیاسی بوده، در حالی که معتزله یک مکتب کلامی و نظری است و هیچ مانعی ندارد که یک کلمه در دو مورد به کار رود بدون آنکه یکی فرع دیگری باشد.

کتابخانه بالقرآن کتابخانه بالقرآن
نرم افزار موبایل کتابخانه

دسترسی آسان به کلیه کتاب ها با قابلیت هایی نظیر کتابخانه شخصی و برنامه ریزی مطالعه کتاب

دانلود نرم افزار کتابخانه