کتابخانه بالقرآن

مذاهب صفحه 728

صفحه 728

استدلال کرده اند.

1 واصل بن عطا در مناظره همتای خود «عمرو بن عبید» چنین گفت: «مسلمانان در توصیف او به ایمان و کفر و نفاق اختلاف نظر دارند، ولی همگان او را فاسق می خوانند، ما مورد اتفاق را می گیریم و با قیمانده را رها می سازیم». (امالی سید مرتضی1/166)

این دلیل کاملاً تمام است، از اتفاق مسلمانان جز این نمی توان نتیجه گرفت که مرتکب کبیره فاسق است، اما نه مؤمن است نه کافر هرگز به دست نمی آید، مناظره ای که میان آن دو صورت گرفته و سید مرتضی آن را در «امالی» خود آورده است، خالی از مغالطه نیست و ما جایگاه مغالطه را در کلام هر دو، در کتاب («بحوث فی الملل والنحل» 3 /190)توضیح داده ایم، علاقمندان می توانند به آنجا مراجعه نمایند.

2 مؤمن در لغت هر چند به معنی «مذعن» است، ولی در شرع از آن معنی دیگری اراده شده و آن کسی است که شایسته ستایش و تعظیم باشد. گواه این است که خدا هر کجا از مؤمن سخن گفته، آن را با مدح و تعظیم همراه ساخته است، چنانکه می فرماید:

«قَد أَفلح المؤمنون» مؤمنون/1 و می فرماید: «أِنّما المؤمنون الَذین إِذا ذُکر الله وَجِلت قلوبهم» انفال/2 و نیز می فرماید: «إِنّما المؤمنون الذین آمنوا بالله و رسوله وإذا کانوا مَعَه عَلی أَمر جامِع لَم یَذهَبوا حَتی یَستأذنوه» نور/62 این آیات حاکی است که «مومن» در اصطلاح قرآن،کسی است که شایسته مدح و تعظیم باشد و همچنین است لفظ «مسلم» و ناگفته پیداست مرتکب کبیره شایسته هیچ نوع ستایش و بزرگداشت نیست. (قاضی عبد الجبار، اصول خمسه/ 703)

این دلیل نیز بسان دلیل گذشته سست و بی پایه است

و اساس اشتباه را خلط معنی لازم آن تشکیل می دهد، لفظ مؤمن یک معنی بیش ندارد و از زمان نزول قرآن تا کنون در همان معنی به کار رفته است، چیزی که هست از لوازم ایمان تمجید و ستایش است، نه اینکه این دو، معنی مستقیم لفظ ایمان است.

گواه بر اینکه این لفظ بر همان معنی نخستین خود باقی است، این است که در آیات زیادی اگر لفظ مؤمن را برداریم و به جای آن لفظ« ممدوح و معظم» بگذاریم، آیه انسجام خود را از دست می دهد.

اتهام آلودگی اخلاقی به معتزله چقدر واقعیت دارد؟

پرسش