مذاهب صفحه 729

صفحه 729

اتهام آلودگی اخلاقی به معتزله چقدر واقعیت دارد؟

پاسخ

در این مورد، دو موضوع را مورد بحث قرار می دهیم:

1 معتزله و اتهام به آلودگی اخلاقی

معتزله از روز نخست به صورت گروه عقل گرا و مدافع از اصول اسلام در پرتو دلیل و برهان، طلوع کردند و تا آنجا که قدرت و توان داشتند، دراین راه پیش رفتند و زندگی پیشوایان آنها روشنترین گواه بر این مطلب است، البته این نه به آن معنی است که در همه جا به درستی سخن گفته اند و احیاناً پا روی حق نگذاشته اند. ولی آنچه مسلّم است این است که این گروه، در آغوش مناظره با مخالفان (ملاحده، مجسمه، مجبره) بزرگ شده اند.

گروهی مبارز که حیات و عقیده و عنوان گروه مخالف را به خطر می افکند بدون واکنش از طرف مخالف نخواهند بود و گاهی دشمن شکست خورده، به خاطر حفظ موقعیت خود از هر حربه ای بهره می گیرد، از این جهت برخی از مخالفان معتزله مانند: ابن قتیبه (ابن قتیبه: تأویل مختلف الحدیث، 18) و ابو منصور بغدادی (ابو منصور بغدادی، الفرق بین الفرق/173) آنان را به آلودگی اخلاقی متهم کرده و در این موارد چیزهایی نقل کرده اند.

این نوع از اتهامها در تاریخ مناظره ها و مبارزههای عقیدتی فراوان و غالباً فاقد ارزش است، بالأخص که ناقل آنها ابن قتیبه سلفی و ابومنصور اشعری باشد که از دشمنان قسم خورده معتزله به شمار می روند و دومی درکتاب: «الفرق بین الفرق» بیش از حد بد زبان است، او بر خود و عقاید شیخ خویش «اشعری» لباسی از عصمت پوشانیده و دیگران را ضال و مضلّ می داند.

شما فرض کنید یک نفر یا دو نفر

از معتزله، دچار انحراف اخلاقی شده و بساط شراب پهن می کردند، ولی این دلیل نمی شود که این گروه همگی به آلودگی متهم شوند، در حالی که در سوابق زندگی آنان بسیار نقاط درخشان است، مثلاً:

1 بشار بن برد، متهم به الحاد و انحراف عقیدتی بود، و اصل بن عطار او را به قتل تهدید کرد و سرانجام او را از بصره تبعید نمود وقتی واصل درگذشت، او به بصره بازگشت وصفوان انصاری او را با ابیاتی مخاطب قرار می دهد که یک بیت آن این است:

کتابخانه بالقرآن کتابخانه بالقرآن
نرم افزار موبایل کتابخانه

دسترسی آسان به کلیه کتاب ها با قابلیت هایی نظیر کتابخانه شخصی و برنامه ریزی مطالعه کتاب

دانلود نرم افزار کتابخانه