مذاهب صفحه 773

صفحه 773

در این مورد سید مرتضی در امالی خود (سید مرتضی: امالی 1/18) و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید: شرح نهج البلاغه 1/17) سخنان مشابهی دارند، و جوهر همه یکی است و آن اینکه معتزله مبادی مکتب خود را از امیر مؤمنان آموخته است، تنها قدمای معتزله نیستند که به این حقیقت اعتراف دارند، بلکه نویسندگان اخیر (دکتر حسن ابراهیم حسن: تاریخ الاسلام 2/156) نیز آن را پذیرفته اند.

با این اعترافها جای شک و شبهه نیست که معتزله قسمت مهمی از اصول خود را از «باب علم النبی» آموخته و مرهون خطبه ها و سخنان او هستند، حتی قاضی عبدالجبار می گوید: اصل سوم اعتزال که مرتکب کبیره نه مؤمن است و نه کافر، مأخوذ از ابو هاشم فرزند محمد حنفیه است. (شرح الاصول الخمسه / 138)

اصول مکتب معتزله چیست و چرا به این اصول اکتفا کرده اند؟

پرسش

اصول مکتب معتزله چیست و چرا به این اصول اکتفا کرده اند؟

پاسخ

اساس مکتب « اعتزال» را پنج اصل کلامی تشکیل می دهد و هر کس این پنج اصل را به طور «دربست» بپذیرد از این گروه بوده و هر گاه یکی را منکر شود و باقیمانده را بپذیرد از این گروه نخواهد بود، این پنج اصل بر خلاف پنج اصلی که در میان ما معروف است عبارتند از:

1 توحید 2 عدل 3 وعد و وعید 4 منزله بین المنزلتین 5 امر به معروف و نهی از منکر.

ابوالحسن خیاط ( م 311) که یکی از ارکان معتزله در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم است، چنین می گوید: بر هیچ کس نام «اعتزال» شایسته نیست، مگر اینکه پنج اصل یاد شده را معتقد شود و هر کس که این پنج اصل را پذیرفت، معتزلی است. ( خیاط، انتصار، /126)

مسعودی مورخ قرن چهارم اسلامی، آنگاه که اصول پنجگانه معتزله را مطرح می کند، می گوید: هر کس به این اصول پنجگانه عقیده داشته باشد، معتزلی است و اگر به بیش از این پنج اصل یا کمتر از آن عقیده پیدا کرد، شایسته نام اعتزال نیست. (مسعودی، مروج الذهب3/222)

کتابخانه بالقرآن کتابخانه بالقرآن
نرم افزار موبایل کتابخانه

دسترسی آسان به کلیه کتاب ها با قابلیت هایی نظیر کتابخانه شخصی و برنامه ریزی مطالعه کتاب

دانلود نرم افزار کتابخانه