مذاهب صفحه 780

صفحه 780

پاسخ

به شهادت بزرگان «معتزله» واصل بن عطا، اندیشه های کلامی بالاخص دو اصل «توحید و عدل» را از مکتب اهل بیت آموخته، و خطب و سخنان امیر مؤمنان الهام بخش اصول فکری او بوده است، شاهد و گواه در این مورد به اندازه ای است که نمی توان همه را در این جا منعکس کرد. و فقط بخشی از آن را از نظر خواننده عزیز می گذرانیم:

1 کعبی (273319) که از شیوخ معتزله در قرن چهارم است، می گوید: یکی از امتیازات معتزله این است که سند اصول آن، به پیامبر گرامی می رسد و این امتیاز منحصر به این مکتب است، حتی دشمنان معتزله می دانند که «واصل» مذهب خود را از فرزند محمد حنفیه «ابو هاشم» و او از پدرش، و او از علی بن ابی طالب اخذ کرده است و علی نیز از پیامبر فراگرفته است. (کعبی: ذکر المعتزله / 67)

2 قاضی عبدالجبار (324415) می گوید: واصل بن عطا و عمرو بن عبید دانش خود را از «ابو هاشم» فرزند محمد حنفیه آموخته، و او از پدرش، و او از پدر خود علی امیر مؤمنان آموخته اند و دانش علی نیز به پیامبر منتهی می گردد (قاضی عبدالجبار: طبقات المعتزله / 164 و 226) و نیز می گوید مردم به عمق دانش «ابو هاشم» موقعی پی بردند که شاگرد او واصل، در صحنه کلام ظاهر گردید. (قاضی عبدالجبار: طبقات المعتزله / 164 و 226)

3 شهرستانی می گوید: واصل اندیشه های خود را از ابو هاشم عبدالله بن محمد حنفیه فرا گرفت. (شهرستانی: الملل و النحل 1/49)

4

ابن المرتضی (816) که طبقات معتزله قاضی عبدالجبار را تکمیل کرده در کتاب «المنیه و الأمل» که گاهی آن را «طبقات المعتزله» نیز می نامند می گوید: در سند مذهب معتزله کوچک ترین نگرانی نیست. آنگاه سخن قاضی عبدالجبار را تکرار می کند و می رساند که ریشه مذهب به علی(ع) می رسد. (ابن المرتضی: طبقات المعتزله / 5 و 6 و 11)

در این مورد سید مرتضی در امالی خود (سید مرتضی: امالی 1/18) و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید: شرح نهج البلاغه 1/17) سخنان مشابهی دارند، و جوهر همه یکی است و آن اینکه معتزله مبادی مکتب خود را از امیر مؤمنان آموخته است، تنها قدمای معتزله نیستند که به این حقیقت اعتراف دارند، بلکه نویسندگان اخیر (دکتر حسن ابراهیم حسن: تاریخ الاسلام 2/156) نیز آن را پذیرفته اند.

با این اعترافها جای شک و شبهه نیست که معتزله قسمت مهمی از اصول خود را از «باب علم النبی» آموخته و مرهون خطبه ها و سخنان او هستند، حتی قاضی عبدالجبار می گوید: اصل سوم اعتزال که مرتکب کبیره نه مؤمن است و نه کافر، مأخوذ از ابو هاشم فرزند محمد حنفیه است. (شرح الاصول الخمسه / 138)

علت داوریهای نادرست در مورد معتزله چیست؟

کتابخانه بالقرآن کتابخانه بالقرآن
نرم افزار موبایل کتابخانه

دسترسی آسان به کلیه کتاب ها با قابلیت هایی نظیر کتابخانه شخصی و برنامه ریزی مطالعه کتاب

دانلود نرم افزار کتابخانه