مذاهب صفحه 788

صفحه 788

پرسش

درخصوص فرقه مجسمه توضیح دهید.

پاسخ

نویسندگان ملل و نحل از گروهی از مسلمانان به عنوان مشبّهه و مجسّمه یاد کرده اند. این گروه و فرقه خداوند را به موجودات جسمانی، تشبیه می کنند و برای خداوند دست و پا و دیگر اعضای موجودات جسمانی را قرار می دهند. مجمسه به معنای اعتقاد به جسمانی بودن خداوند است.

نفوذ عقاید پیروان ادیان و مذاهب دیگر در دنیای اسلام، پس از تلاقی و برخورد امت اسلامی با ملل مختل در پیدایش چنین عقیده ای و یا لااقل در توسعه آن مؤثر بوده، ولی نباید این مطلب را نادیده گرفت که آیات متشابه درباره صفات خداوند زمینه ساز آن بوده. زیرا در این آیات صفاتی برای خداوند ثابت شده که مفاد ظاهری و ابتدایی آن، تشبیه و تجسم است. ابن خلدون (متوفای 808 هجری) در این باره سخن گویایی دارد که یادآور می شویم:

أ) آیاتی که بر تنزیه خداوند از صفات اجسام دلالت دارد.

ب) آیاتی که ظاهر آنها موهم تشبیه است.

اکثر صحابه و تابعین دسته اول را گرفته و درباره دسته دوم سکوت کرده اند، ولی عده ای به ظاهر آیات متشابه تمسک کرده، گرفتار تشبیه شده اند. برخی به تشبیه در ذات گراییده و برای خدا دست و پا و صورت ثابت کرده اند، در نتیجه گرفتار تجسم آشکار شده اند. اما نه مانند دیگر اجسام گروهی از آنان به تشبیه در صفات قایل شدند و برای خداوند جهت و استوا نزول و صدا و حرف و مانند آن را اثبات کردند. چون این صفات مستلزم تجسم است، برای رهایی از پیامدهای نادرست آن گفتند: خداوند جهت دارد، ولی نه مانند جهات اجسام؛ صدا دارد، نه مانند سایر صداها.(1)

در

شکل گیری گروه مجسمه علاوه بر جمود فکری در تفسیر آیات، اخبارگری،(2) جعل احادیث و برخی حکومت ها نیز نقش داشته اند(3)، مضافاً بر این که دوری از معارف اهل بیت(ع) نیز در شکل گیری این گروه تأثیرگذار بوده است. اگر بنیانگذاران و طرفداران این گروه در تفسیر آیات و روایات پیامبر(ص) از معارف اهل بیت و عقل بهره می گرفتند، دچار انحراف فکری نمی شدند. در آیات متعدد و روایات مختلف آمده است که خداوند جسم نیست: "لیس کمثله شی ء و هو السّمیع البصیر؛ همانند او چیزی نیست او شنوا و بینا است".(4)

کتابخانه بالقرآن کتابخانه بالقرآن
نرم افزار موبایل کتابخانه

دسترسی آسان به کلیه کتاب ها با قابلیت هایی نظیر کتابخانه شخصی و برنامه ریزی مطالعه کتاب

دانلود نرم افزار کتابخانه