مذاهب صفحه 953

صفحه 953

توسل موجود گرانمایه ای را جهت نیل به مقام قرب الهی , بین خود و خدا وسیله قرار دادن است . ابن منظور در لسان العرب می گوید : توسل الیه بکذا , تقرب الیه بحرمه آصره تعطفه علیه . (1)- با فلان موجود به وی متوسل شد ; یعنی : به وسیله احترام و مقام آنچه نظر اورا جلب می کند , به وی نزدیک گردید . قرآن مجید می فرماید : یا ایها الذین آمنوا اتقوا اللّه و ابتغوا الیه الوسیله و جاهدوا فی سبیل اللّه لعلکم تفلحون . (2)- ای مومنان , پرهیزکار باشید و به سوی خدای بزرگ , وسیله فراهم سازید و در راه او مبارزه کنید , باشد که رستگار گردید . جوهری در صحاح اللغه وسیله را اینگونه تعریف می کند : الوسیله ما یتقرب به الی الغیر . - وسیله عبارت است از آنچه با آن به دیگری تقرب می جوییم . بنابراین , موجود ارزشمندی که به او متوسل می شویم , گاهی اعمال شایسته و پرستش خالصانه خداوند است که به عنوان وسیله نیرومندی ما را به پروردگار جهان نزدیک می سازد و گاه یک انسان برومند که در نزد خدای بزرگ , از مقام و احترام ویژه ای برخوردار است . اقسام توسل توسل را می توان به سه قسم تقسیم نمود :1 - توسل به اعمال صالح ; چنانکه جلال الدین سیوطی در ذیل آیه شریفه و ابتغواالیه الوسیله چنین روایت کرده : عن قتاده فی قوله تعالی *( وابتغوا الیه

الوسیله )* قال : تقربوا الی اللّه بطاعته و العمل بما یرضیه . (2)- قتاده در مورد آیه وابتغوا الیه الوسیله می گوید : با اطاعت خدا و عملی که مورد خوشنودی وی باشد , به پروردگار نزدیک شود . 2 - توسل به دعای بندگان شایسته , چنانکه قرآن کریم , از زبان برادران یوسف چنین حکایت می کند : قالوا یا ابانا استغفرلنا ذنوبنا انا کنا خاطئین . قال ساستغفر لکم ربی انه هو الغفور الرحیم . (3)- ( فرزندان یعقوب به پدر خویش ) گفتند : ای پدر , از خدای بزرگ , بخشش گناهان ما را بخواه که ما در اشتباه به سر می بردیم . ( یعقوب ) گفت : به زودی ازپروردگار خود , برای شما طلب بخشش می نمایم که او بسیار آمرزنده و مهربان است . از آیه یاد شده به روشنی معلوم می گردد که فرزندان یعقوب به دعا و استغفار پدرخویش متوسل گردیدند و آن را وسیله بخشودگی خود دانستند و حضرت یعقوب پیامبرنیز , نه تنها به توسل آنان اعتراض نکرد , که به آنها وعده دعا و استغفار هم داد . 3 - توسل به شخصیتهای آبرومند معنوی که در نزد خدا از مقام و حرمت خاصی برخوردارند , به منظور نیل به مقام قرب الهی . این نوع توسل نیز از صدر اسلام مورد پذیرش و رفتار صحابه پیامبر بوده است . اینک در پرتو احادیث و رفتار صحابه رسول خدا و بزرگان جهان اسلام , دلائل این مساله را از نظر می گذرانیم :1 - احمد بن حنبل در مسند خود

از عثمان بن حنیف , چنین روایت می کند : ان رجلا ضریر البصر اتی النبی صلی اللّه علیه [ و آله ] و سلم فقال ادع اللّه ان یعافینی , قال : ان شئت دعوت لک و ان شئت اخرت ذاک فهو خیر , فقال : ادعه . فامره ان یتوضا فیحسن وضوئه فیصلی رکعتین و یدعو بهذا الدعاء . اللهم انی اسئلک و اتوجه الیک بنبیک محمد نبی الرحمه یا محمد انی توجهت بک الی ربی فی حاجتی هذه , فتقضی لی اللهم شفعه فی . (4)- مردی نابینا نزد پیامبر گرامی آمد و گفت : از خدا بخواه تا مرا عافیت بخشد . پیامبر فرمود : اگر می خواهی دعا نمایم و اگر مایل هستی به تاخیر می اندازم و این بهتر باشد . مرد نابینا عرض کرد : دعا بفرما . پیامبر گرامی او را فرمان داد تاوضو بگیرد و در وضوی خود دقت نماید و دو رکعت نماز بگزارد و این چنین دعا کند :پروردگارا من از تو درخواست می کنم و به وسیله محمد , پیامبر رحمت به تو روی می آورم . ای محمد من در مورد نیازم به وسیله تو به پروردگار خویش متوجه می شوم تا حجتم را برآورده فرمایی . خدایا او را شفیع من گردان . درستی این روایت , مورد اتفاق محدثان است بطوری که حاکم نیشابوری در مستدرک ,پس از نقل حدیث یاد شده , آن را به عنوان حدیث صحیح توصیف می کند و ابن ماجه نیزبه نقل از ابواسحاق می گوید : این روایتی صحیح است و ترمذی در کتاب

ابواب الادعیه صحت این روایت را تایید می نماید . و محمد نسیب الرفاعی نیز درکتاب التوصل الی حقیقه التوسل می گوید : لا شک ان هذا الحدیث صحیح و مشهور 000 و قد ثبت فیه بلا شک و لا ریب ارتداد بصرالاعمی بدعاء رسول اللّه صلی الله علیه [ و آله ] و سلم له . (6)- تردیدی نیست که این حدیث , صحیح و مشهور است 000 و در این روایت , ثابت شده است که با دعای رسول خدا صلی اللّه علیه و آله بینایی آن مرد نابینا , به وی بازگشت . از این روایت به خوبی روشن می شود که توسل به پیامبر گرامی , به منظور برآورده شدن نیاز به وسیله وی , جایز است , بلکه رسول خدا آن مرد نابینا را فرمان دادتا آنگونه دعا کند . و با وسیله قرار دادن پیامبر بین خود و خدا , از پروردگارجهان درخواست نماید . و این معنا همان توسل به اولیای الهی و عزیزان درگاه خداوند است . 2 - ابوعبداللّه بخاری در صحیح خود می گوید : ان عمر بن الخطاب رضی اللّه عنه کان اذا قحطوا استسقی بالعباس بن عبدالمطلب فقال : اللهم انا کنا نتوسل الیک بنبینا فتسقینا و انا نتوسل الیک بنعم نبینافاسقنا . قال فیسقون . (7)- هرگاه قحطی رخ می داد , عمر بن خطاب به وسیله عباس بن عبدالمطلب - عموی پیامبرصلی اللّه علیه و آله طلب باران می نمود و می گفت : خدایا در زمان حیات پیامبربه او متوسل می شدیم و باران رحمت خود را بر ما نازل

می فرمودی . اکنون به عموی پیامبر به سوی تو متوسل می شویم تا ما را سیراب کنی . و سیراب می شدند . 3 - مساله توسل به اولیای خدا بقدری معمول و رایج بوده که مسلمانان صدر اسلام نیز در اشعار خود , پیامبر را وسیله بین خود و خدا معرفی می نمودند :سواد بن قارب برای پیامبر گرامی , قصیده ای سرود و در لابلای ابیات آن چنین گفت : و اشهد ان لا رب غیره و انک مامون علی کل غالب و انک اذنی المرسلین وسیله الی اللّه یابن الاکرمین الاطائب (8)- گواهی می دهم که پروردگاری جز خدا نیست و تو بر هر پنهان و پوشیده ای امینی وگواهی می دهم که تو - ای فرزند گرامیان و پاکان - در میان دیگر پیامبران ,نزدیک ترین وسیله به سوی خدا هستی . در عین حال که پیامبر گرامی این شعر را از سواد بن قارب شنید , ولی هرگز وی رااز چنین سخنی باز نداشت و او را به شرک و بدعت متهم نساخت . شافعی نیز در دو بیتی که می آوریم , به این حقیقت اشاره می کند : آل النبی ذریعتی هم الیه وسلیتی اجوبهم اعطی غدا بیدی الیمین صحیفتی (9)- خاندان پیامبر وسیله من به سوی خدا هستند و امیدوارم که به خاطر آنان , نامه عملم به دست راست من داده شود . گرچه روایات رسیده پیرامون جواز توسل به اولیای الهی , فراوان است , لیکن درپرتو روایات یاد شده , مساله توسل و مطلوب بودن آن از دیدگاه سنت پیامبر و روش صحابه

و دانشمندان بزرگ اسلامی , روشن می گردد و نیازی به اطاله سخن نیست . با این بیان , بی پایگی گفتار آنان که توسل به عزیزان درگاه خدا را شرک و بدعت دانسته اند , به ثبوت می رسد .

آیا بزرگداشت مراسم امام حسین((علیه السلام)) شرک محسوب نمی شود؟

پرسش

آیا بزرگداشت مراسم امام حسین((علیه السلام)) شرک محسوب نمی شود؟

پاسخ

کتابخانه بالقرآن کتابخانه بالقرآن
نرم افزار موبایل کتابخانه

دسترسی آسان به کلیه کتاب ها با قابلیت هایی نظیر کتابخانه شخصی و برنامه ریزی مطالعه کتاب

دانلود نرم افزار کتابخانه