کتابخانه بالقرآن

مذاهب صفحه 986

صفحه 986

پاسخ

خیر زیرا دلسوزی و مهربانی شفاعت کنندگان , پرتوی از رحمت بی پایان الهی است وبه دیگر سخن : شفاعت , وسیله و راهی است که خدای متعال خودش برای آمرزش بندگان گنهکارش قرار داده و در حقیقت , تجلی و تبلور بالاترین رحمتهای اوست که دربندگان شایسته و برگزیده اش نمایان می شود چنانچه دعا و توبه نیز وسایل دیگری هستند که او خودش برای قضای حوائج و آمرزش گناهان عنایت فرموده و مقرر کرده است .

آیا درخواست شفاعت از شفیعان واقعی , شرک است ؟در توضیح سئوال گفته می شود , شفاعت حق مخصوص خدا است چنانکه قرآن کریم در این زمینه می فرماید : قل للّه الشفاعه جمیعا . (1)- بگو برای خداست حق شفاعت . بنابراین , درخواست شفاعت از غیر خدا , درخواست حق مط

پرسش

آیا درخواست شفاعت از شفیعان واقعی , شرک است ؟در توضیح سئوال گفته می شود , شفاعت حق مخصوص خدا است چنانکه قرآن کریم در این زمینه می فرماید : قل للّه الشفاعه جمیعا . (1)- بگو برای خداست حق شفاعت . بنابراین , درخواست شفاعت از غیر خدا , درخواست حق مطلق خدا از بنده اوست وچنین درخواستی در حقیقت , پرستش غیر خداست و با توحید در عبادت سازگارنیست .

پاسخ

مقصود از شرک در اینجا , شرک در ذات یا خالقیت و یا شرک در تدبیر نیست ,طبعا منظور شرک در عبادت و پرستش او است . روشن است که تبیین این مساله , به تفسیر دقیق عبادت و پرستش بستگی دارد و همگی می دانیم که تفسیر معنای عبادت , در اختیار ما قرار داده نشده است تا هر خضوعی را برای مخلوقی و هر درخواستی را از بنده ای عبادت بدانیم . بنابر تصریح قرآن مجید , فرشتگان بر آدم سجده کردند . فاذا سویته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین فسجد الملائکه کلهم اجمعون . (2)- پس آنگاه که او را به خلقت کامل بیاراستم , و از روح خود در وی دمیدم , پس بر او به سجده درافتید , که همه سجده نمودند . در عین حال , این سجده گرچه به فرمان خدا بود , لیکن از نظر ماهیت , عبادت آدم نبود , وگرنه خدا به آن فرمان نمی داد . همچنین می دانیم فرزندان یعقوب و حتی خود آن حضرت , بر یوسف سجده نمودند . و رفع ابویه علی العرش و خروا

له سجدا . (3)- و پدر و مادر خود را بر تخت نشاند و آنان بر او سجده کردند . اگر چنین خضوعی پرستش یوسف بود , نه حضرت یعقوب پیامبر که از مقام عصمت برخوردار است انجام می داد و نه به این کار فرزندان خود راضی بود . در عین حال که هیچ خضوعی بالاتر از سجده نیست . بر این اساس , باید مفهوم خضوع و یا درخواست از غیر را از معنای پرستش جداسازیم . حقیقت پرستش آن است که انسان , موجودی را خدا بیندیشد و در برابر او به پرستش برخیزد و یا پدیده ای را مخلوق خدا بداند ولیکن تصور کند که کارهای خدایی از قبیل تدبیر جهان و غفران ذنوب به وی تفویض گریده است . اما اگر خضوع ما دربرابر کسی , آنگونه باشد که او را نه خدا بدانیم و نه بیندیشیم که کارهای خدایی به وی واگذار گردیده است , چنین خضوعی , جز احترام وی بسان تکریم فرشتگان در برابر آدم و احترام فرزندان یعقوب در مقابل یوسف , بیش نخواهد بود . در مورد سئوال نیز باید گفت که هرگاه تصور کنیم حق شفاعت به شافعان راستین تفویض گردیده و آنان می توانند بدون قید و شرط , شفاعت نمایند و مایه مغفرت گناهان گردند , چنین اعتقادی , موجب شرک خواهد بود ; زیرا کار خدا را از غیراو درخواست نموده ایم اما هرگاه بیندیشیم که گروهی از بندگان پاک خدا , بدون این که مالک مقام شفاعت شوند , در یک چهارچوب معین , اجازه شفاعت در مورد گناهکاران را

دارند و مهمترین شرط همان اذن و رضایت خداوند است , روشن است که درخواست چنین شفاعتی از بنده ای صالح , ملازم با خدا دانستن او نیست , همچنانکه مستلزم تفویض امور خدایی به او نمی باشد , بلکه درخواست کاری است از کسی که کار , شان او است . ما می بینیم که در زمان حیات پیامبر , گناهکاران برای درخواست مغفرت به حضور وی می رسیدند و آن حضرت نیز به آنان , نسبت شرک نمی داد . در سنن ابن ماجه از پیامبر گرامی روایت می کند که فرمود : اتدرون ما خیرنی ربی اللیله ؟ قلنا اللّه و رسوله اعلم . قال فانه خیرنی بین ان یدخل نصف امتی الجنه و بین الشفاعه فاخترت الشفاعه , قلنا یا رسول اللّه ادع اللّه ان یجعلنا من اهلها قال هی لکل مسلم . (4)- آیا می دانید که خدا امشب مرا بین چه چیزهایی مخیر فرمود ؟ گفتیم خدا و پیامبربهتر می دانند . فرمود : او مرا مخیر ساخت بین این که نصف امت من وارد بهشت گردند و بین شفاعت , پس شفاعت را اختیار نمودم . گفتیم ای پیامبر خدا , ازپروردگار خود بخواه که ما را شایسته شفاعت گرداند . فرمود : شفاعت , برای هرمسلمانی خواهد بود . در این حدیث به روشنی , یاران پیامبر از خود او درخواست شفاعت می کنند ومی گویند : ادع اللّه 000 . قرآن کریم نیز می فرماید : ولو انهم اذا ظلموا انفسهم جاوک فاستغفروا اللّه و استغفرلهم الرسول لوجدوااللّه توابا رحیما . (5)- و اگر آنان هنگامی

که بر خود ستم کردند , به سوی تو می آمدند پس از خدا طلب مغفرت می نمودند و پیامبر برای آنان استغفار می کرد , بدرستی خدا را توبه پذیر ومهربان می یافتند . و در جای دیگر به نقل از فرزندان یعقوب می فرماید : قالوا یا ابانا استغفر لنا ذنوبنا انا کنا خاطئین . (6)- گفتند : ای پدر , از خدا بر تقصیرات ما طلب مغفرت کن که ما بر خطا بودیم . و حضرت یعقوب هم به آنان وعده استغفار داد و هرگز آنان را به شرک متهم نساخت . قال سوف استغفر لکم ربی انه هو الغفور الرحیم . (7)- گفت به زودی از درگاه خدا , برای شما مغفرت خواهم خواست , همانا او آمرزنده ومهربان است .