حاکمیت مغایر با خلافت
حاکمیت علی (ع) مشخّصه هایی مغایر با خلافت را داشت. این حاکمیت بر طبق معیارهای دوره ی نخستین خلافت، فاقد مشروعیت بود. علی (ع) از طرف شورایی از برجسته ترین صحابه ی نخستین، که عمر آن را شرط جانشینی مشروع دانسته بود، برگزیده نشد؛ و نیز از پشتیبانی اکثریّت قریش که در تشکیلات حکومتی ابوبکر به منزله ی تنها طبقه ی حاکمی شناخته می شد که حق داشت درباره ی خلافت تصمیم گیری کند، بی بهره بود.
امّا علی (ع) به مشروعیت ادعای خویش که مبتنی بود بر خویشاوندی نزدیکش با پیامبر (ص)، آگاهی اش از اسلام، همراهی اش با آن از همان روزگار نخستین، و شایستگی اش در مراقبت از آرمانهای آن، یقین کامل داشت. از نظر او معیارهایی که ابوبکر و عمر برای حاکمیت مشروع وضع کرده بودند، اصالت نداشت. علی (ع) به ابوبکر گفته بود که تأخیرش در بیعت با او در مقام جانشین پیامبر (ص)، از آن روی بود که به تقدم حق خویش در خلافت باور داشت. هنگامی که سرانجام با ابوبکر، عمر و عثمان بیعت کرد همچنان بر عقیده اش باقی بود. او برای حفظ اتّحاد مسلمانان بیعت کرد، و این در زمانی بود که معلوم شد مسلمانان از او، به منزله ی جانشین بر حق پیامبر (ص)، روی برتافته اند. وقتی امّت مسلمان یا بخش اعظم آن، به او روی آوردند، نه فقط حق مشروع