شرح دعای کمیل صفحه 133

مفهوم فنا

« فنا » با توجّه به معنای لغوی و با عنایت به این که معاد یکی از اصول دین و غیر قابل انکار است ، به معنای عدم محض و نابودی نیست .

آیات قرآن کریم تصریح به وجود برزخ تا روز رستاخیز می نماید (1) و بارها بر خروج مردگان از قبرها اشاره شده است (2) و پوشاندن لباس حیات بر استخوان های پوسیده از مسائل یقینی و قطعی است (3) در نتیجه « فنا » به معنای نابودی مطلق نیست ، بلکه به معنی به هم ریختن نظام جسم و جان و قطع پیوندها و بر هم خوردن نظم عالم خلقت است (4) .

در تفاسیر آمده است که وقتی آیه «کُلُّ مَنْ عَلَیْهٰا فٰانٍ» (5)نازل شد ، ملائکه گفتند : زمینیان هلاک شدند ، بعد خداوند این آیه را نازل فرمود که : «کُلُّ شَیْ ءٍ هٰالِکٌ إِلاّٰ وَجْهَهُ » (6).

فنای هر چیز متناسب با همان چیز است ؛ مثلاً در قرآن کریم ، فنای زمین این گونه بیان شده است :

«یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ » (7).

1- (1)) . «وَ مِنْ وَرٰائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلیٰ یَوْمِ یُبْعَثُونَ » . مؤمنون ( 23 ) : 100 . و پیش رویشان برزخی است تا روزی که برانگیخته می شوند .
2- (2)) . «وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَإِذٰا هُمْ مِنَ الْأَجْدٰاثِ إِلیٰ رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ » . یس ( 36 ) : 51 . و در صور دمیده شود ، ناگاه همۀ آنان از قبرها به سوی پروردگارشان می شتابند .
3- (3)) . «قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنْشَأَهٰا أَوَّلَ مَرَّهٍ وَ هُوَ بِکُلِّ خَلْقٍ عَلِیمٌ » . یس ( 36 ) : 79 . بگو : همان کسی که نخستین بار آن را پدید آورد . زنده اش می کند ، و او به هر چیزی داناست .
4- (4)) . بر گرفته از تفسیر نمونه : 14/23 .
5- (5)) . الرحمن ( 55 ) : 26 .
6- (6)) . قصص ( 28 ) : 88 . کشف الأسرار : 413/9 .
7- (7)) . ابراهیم ( 14 ) : 48 .