شرح دعای کمیل صفحه 305

وَفِی جَمِیعِ الْأَحْوَالِ مُتَوَاضِعاً

اشاره

و مرا در همۀ حالات زندگی فروتن و متواضع قرار دهی

تواضع در همۀ حالات

تواضع و فروتنی ، حقیقتی بسیار باارزش از حقایق اخلاقی است که سبب رفعت و سربلندی و وسیله ای برای رسیدن به مقامات ملکوتی و معنوی است .

ارزش تواضع و فروتنی تا جایی است که امیرالمؤمنین علیه السلام آن را در دعای کمیل با حال ندبه و زاری از حضرت حق برای خود درخواست می کند !

تواضع و فروتنی واقعیتی است که اگر انسان در همۀ حالات آن را به کار گیرد ، به خیر دنیا و آخرت می رسد و به سعادت ابدی نایل می شود و از عذاب آخرت محفوظ می گردد و به راحتی و آسانی به رضوان الهی می رسد .

تواضع و فروتنی باید در دو مورد به کار گرفته شود :

1 - تواضع در برابر حق .

2 - تواضع در برابر خلق .

تواضع در برابر حق به این است که انسان همۀ دستورات خدای مهربان را - چه در امور دنیایی و چه در امور آخرتی که در قرآن و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و گفتار امامان علیهم السلام و اولیای خاص حق بیان شده - با عمق قلب و جان بپذیرد و پس از پذیرفتن آن با همّتی بلند و نشاطی وافر و عشقی سرشار ، به کار بندد .

تواضع و فروتنی در برابر خلق به این است که انسان خود را از دیگر برادران مؤمن و مسلمانش برتر نداند و خود را در مقامی بالاتر از آنان به حساب نیاورد و به