شرح دعای کمیل صفحه 308

پسندید ، پس قسمتی از صورت خود را به نشانۀ عبادت به زمین چسبانیدند و صورت هایشان را به علامت بندگی در خاک ساییدند و در برابر همۀ مؤمنان تواضع و فروتنی کردند .

و نیز آن حضرت فرمود :

عَلَیْکَ بِالتَّواضُعِ فَإِنَّهُ مِن أَعْظَمِ العِبَادَهِ (1) .

ملازم تواضع باش ، زیرا تواضع از بزرگ ترین عبادات است .

امام صادق علیه السلام در بیان حدّ و مرز تواضع می فرماید :

التَواضُعُ أَنْ تَرضَی مِنَ المَجْلِسِ بِدونِ شَرَفِکَ ، وَأَنْ تُسَلِّمَ عَلی مَن لاقَیْتَ ، وَأن تَتْرُکَ المِراءَ وَإِنْ کُنْتَ مُحِقّاً . وَرَأْسُ الخَیْرِ التَّواضُعُ (2) .

تواضع ، خشنود بودنت به محلّ نشستنی است که آن محلّ پایین تر از برتری و بزرگواری توست ، و این که هرکه را دیدار کنی به او سلام نمایی ، و جدال و ستیز در بحث و گفتگو را رها کنی هرچند حق با تو باشد . و سر خیر تواضع است .

رسول خدا علیه السلام فرمود :

إِنَّ أَفْضَلَ النَّاسِ عَبْداً مَن تَوَاضَعَ عَنْ رِفْعَهٍ (3) .

همانا برترین مردم از جهت بندگی کسی است که با وجود برتری مقام فروتنی کند .

و نیز آن حضرت فرمود :

إِنَّ التَّواضُعَ یَزِیدُ صَاحِبَهُ رِفْعَهً ، فَتَواضَعُوا یَرْفَعکُمُ اللّٰهُ (4) .

1- (1)) . أعلام الدین : 303 ؛ بحار الأنوار : 119/72 ، باب 51 ، حدیث 5 .
2- (2)) . أعلام الدین : 303 ؛ بحار الأنوار : 123/72 ، باب 51 ، حدیث 20 .
3- (3)) . أعلام الدین : 307 ؛ بحار الأنوار : 181/74 ، باب 7 ، حدیث 15 .
4- (4)) . الکافی ؛121/2 ، باب التواضع ، حدیث 1 ؛ میزان الحکمه : 6856/14 ، باب التواضع ، حدیث 21872 .