شرح دعای کمیل صفحه 309

فروتنی ، به صاحبش مقام و مرتبه می افزاید ، پس فروتنی کنید تا خدا شما را بلند مقام گرداند .

دانشمندان علم اخلاق ، تکبر را که صفتی ناپسند و حالتی شیطانی است افراط شمرده اند و خواری و ذلّت نشان دادن در برابر هر کسی را تفریط به حساب آورده اند ، و تواضع و فروتنی را که صفتی انسانی و حالتی پسندیده است به عنوان حدّ وسط و مرز اعتدال و میانه روی دانسته اند .

از امامان معصوم علیهم السلام روایت شده است که تواضع و فروتنی در برابر خدا ، قرار دادن همۀ وجود خود در مدار عبودیّت و بندگی و با مردم معامله و معاشرت همراه با انصاف و عدالت و خود را در حقوق انسانی با دیگران برابر و مساوی دانستن است .

تواضع رسول خدا صلی الله علیه و آله

رسول بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله با تهی دستان و مستمندان و فقیران و نیازمندان ، متواضعانه نشست و برخاست داشت ، به هرکسی می رسید گرچه طفل خردسال بود ، سلام می کرد . بی ریا روی زمین می نشست . با مردم کوچه و بازار به ویژه بی نوایان انس می گرفت ، از حال آن ها و زندگی و معیشت و کارشان جویا می شد .

بر عادی ترین مرکب سوار می شد . گوسفندان را خود می دوشید . لباسش را خود می شست . با خادمان خانه هم غذا می شد و در میان مردم هم چون یک فرد عادی زندگی می کرد (1) .