شرح دعای کمیل صفحه 433

وسیله برای به دست آوردن آن ، مانند کارهای نامشروع و کلاهبرداری و قمار و دزدی و اختلاس و . . . نرسد .

در مناسبات با دیگران ، بهترین راه ، نیکوکاری است و در اینجا هم باید حدّ اعتدال را نگاه داشت که به ظلم در حق خود و ظلم بر خانواده نیانجامد .

حسن معاشرت و مسرور ساختن معاشرین ، نیک است امّا تا آنجا که به شوخی های زننده نرسد . ذکر کردن صفات حمیدۀ دوستان ، تشویق خوبی نسبت به آنان است ولی باید به تملّق منتهی نشود (1) .

به نظر می رسد از لابلای مطالب ذکر شده می توان به خیانت های نفس در صورتی که آراسته به تربیت دینی نباشد و زیبایی های اخلاق در آن دیده نشود پی برد .

مراحل نفس

اشاره

قرآن مجید ، مراحلی را برای نفس ذکر می کند که ظهور آن ها تابع چند و چون تربیت نفس است :

1 - نفس امّاره

نخستین مرحله نفس انسان ، نفس امّاره است که قرآن کریم در بارۀ آن می فرماید :

«إِنَّ النَّفْسَ لَأَمّٰارَهٌ بِالسُّوءِ إِلاّٰ مٰا رَحِمَ رَبِّی » (2).

همانا نفس ، بسیار امرکننده به بدی است مگر این که پروردگارم رحم کند .