شرح دعای کمیل صفحه 583

« یُخْرِجُ الْحَیَّ » انسان را از نطفه و نطفه را از خاک آفرید و حیوان را از تخم و نبات را از بذر به وجود آورد و از انسان زنده که غذا را در دستگاه گوارشش هضم کرده ، نطفه و از مرغ زنده ، تخم و از نبات زنده ، بذر را به وجود آورد .

چه کسی است که این نظام شگفت انگیز جهان هستی را تدبیر می کند ؟ فطرت همگان و عقل جمیع انسان ها پاسخ می دهد : خدا . پس به آنان بگو : آیا از شرک و کفر و از مخالفت با اوامر او نمی پرهیزید ؟

اسباب تربیت معنوی

عقل ، فطرت ، وجدان ، نبوت ، امامت ، کتاب های آسمانی به ویژه قرآن ، مایه های تربیت معنوی است ، که : حضرت حق به انسان در بکارگیری این نعمت های معنوی ، آزادی و اختیار داده تا در سایۀ آن ها ، تلاش و کوشش و تربیتش از ارزش برخوردار شود و شایستۀ رضایت و رحمت و مغفرت و بهشت شود .

امیرالمؤمنین علیه السلام در این بخش از دعا به پیشگاه خدا عرضه می دارد :

کسی که تا حدی با بیداری و بینایی به وسیلۀ نعمت های مادّی و معنوی ، جلوۀ ربوبیّت و تربیت تو را پذیرفته و به این خاطر او را به قرب پیشگاهت رسانده ای و به فضای رحمتت پناه داده ای ، بسیار بعید است که وی را تباه کنی و ساختمان تربیتش را به فساد و خرابی سپاری ، و با این که پناهش دادی از خود برانی و در حالی که در همۀ امور او را کفایت کرده ای و به وی رحمت آورده ای او را به امواج سهمگین بلا و مصائب و گرفتاری ها واگذاری .

تو چنان مهربانی و آن قدر کریم و بزرگواری که در خطابی به انسان با داشتن لغزش ها و گناهان بسیارش فرموده ای :

نَادَیتُمُونِی فَلَبَّیتُکُم ، سَألتُمونِی فَأعطَیتُکُم ، بَارَزتُمُونِی فَأمهَلتُکُم ، تَرَکتُمُونِی