شرح دعای کمیل صفحه 607

وَعَلیٰ قُلُوبٍ اعْتَرَفَتْ بِإِلَهِیَّتِکَ مُحَقِّقَهً وَعَلَیٰ ضَمَائِرَ حَوَتْ مِنَ الْعِلْمِ

اشاره

بِکَ حَتَّیٰ صٰارَتْ خَاشِعَهً

وبر دل هایی که با یقین پایدار و راسخ، به خداییت اعتراف کرده، و بر باطن هایی که معرفت به تو آن ها را فراگرفته تا آنجا که در پیشگاهت خاضع وفروتن شده

اعتراف حقیقی به الوهیّت

قلب و دلی که به الوهیّت و خدایی حضرتش اعتراف کند و آلوده به پرستش خدایان باطل نگردد و تعلق و وابستگی خود را به معبود حقیقی حفظ نماید ، مستحق عذاب نیست .

نمازگزار ، این اعتراف قلبی را با اذکار وارده در نماز به زبان جاری می سازد .

اذکاری که هر یک ندایی واقعی و حقیقی از نیت باطنی است .

اذکار رکوع و سجده و تشهّد و تسبیحات اربعه و . . . همگی اعتراف حقیقی به الوهیّت حضرت حق و نفی معبودان دیگر و تنزّه حق از تمام عیوب است .

خشوع نتیجۀ معرفت باطنی

ضمیر و باطنی که علم و معرفت به ذات اقدس احدیّت سراسر آن را فرا گرفته ، تا آنجا که در پیشگاه مقدسش با خضوع و خشوع سرمی ساید و به فراخور درجات علم و معرفت و فهم و کمال ، خود را فقیر درگاه ربوبی می داند ، شایستۀ عذاب نیست .