شرح دعای کمیل صفحه 746

اگر امروز کفر بورزید ، پس چگونه خود را [ از عذاب ] روزی که کودکان را پیر می کند ، حفظ می نمایید ؟ !

چگونه این عذاب الیم ، عبد فقیر و ضعیف را به درد می آورد در حالی که او امید به فضل و رحمت دارد ؟ که اگر فضل رحمت حضرت حق به یاری انسان نیاید هیچ موجودی یارای مقاومت در مقابل عذاب های دردناک جهنم را ندارد .

فضل الهی

با دقت در آیات قرآن کریم معلوم خواهد شد که فضل در آن ها به دو معنی به کار رفته است :

1 - برتری ، چه معنوی و چه مادی (1) .

2 - عطیه و احسان و رحمت (2) .

در این فراز از دعا مراد از فضل معنای دوم است .

« راغب » در المفردات (3) می گوید :

« هر عطیه ای را که بر معطی لازم نیست «فضل» گویند » .

1- (1)) . برتری مادی مانند : «وَ اللّٰهُ فَضَّلَ بَعْضَکُمْ عَلیٰ بَعْضٍ فِی الرِّزْقِ» . نحل (16) : 71 . خدا برخی از شما را در رزق و روزی بر برخی فزونی داده است . و برتری معنوی مانند : «فَمٰا کٰانَ لَکُمْ عَلَیْنٰا مِنْ فَضْلٍ » . اعراف (7) : 39 . شما را بر ماهیچ برتری و امتیازی نیست .
2- (2)) . مانند : «وَ لٰکِنَّ اللّٰهَ ذُو فَضْلٍ عَلَی الْعٰالَمِینَ » بقره (2) : 251 . پس آنان را به توفیق خدا شکست دادند . و داود [ جوان مؤمن نیرومندی که در سپاه طالوت بود ] جالوت را کشت ، و خدا او را فرمانروایی و حکمت داد ، و از آنچه می خواست به او آموخت . و اگر خدا [ تجاوز و ستم ] برخی از مردم را به وسیلۀ برخی دیگر دفع نمی کرد ، قطعاً زمین را فساد فرا می گرفت ؛ ولی خدا نسبت به جهانیان دارای فضل و احسان است .
3- (3)) . المفردات : 639/1 .