سلمان فارسی صفحه 69

جزیه ، مالیات مخصوص اهل کتاب ) عشر (یک درهم ) می گرفت و از مسیحیان عرب نصف عشر دریافت می کرد . (223) و شاید این سیاست و خط مشی عمر ، بعضی را بر آن داشته که سخنان را که مضمون آن امر به دوست داشتن عرب و پرهیز از دشمنی با آنهاست (224) ساخته و - به رسول الله - صلی الله علیه و آله - نسبت دهند . و بعضی از آنها ادعا کنند که پیامبر - صلی الله علیه و آله - شخص سلمان را از کینه داشتن نسبت به عرب نهی نمود . (225) و شاید این خط مشی عمر در مورد عرب موجب این بوده که او از جانب آنها احساس امنیت کند تا جایی که بگوید : ((خاطر جمع بودم که هرگز عرب مرا نمی کشد))(226)و در تعبیری دیگر : ((عرب مرا نخواهد کشت )) . (227)

جنبه دوم : ستم به غیر عرب

اما نظر عمر و سیاستهای او در مورد غیر عرب علی رغم این که او خود گفته است : ((من دادگری را از پادشاه ایران (انوشیروان ) و شنیدن فروتنی و شیوه رفتار او فرا گرفته ام ))(228) و عدالت را از هیچ شخصیتی عربی حتی از پیامبر بزرگ - صلی الله علیه و آله - فرا نگرفته بود . گو این که آن دادگری ادعا شده ای که عمر فرا گرفته و فروتنی و تواضع که به شاه ایران نسبت داده در رفتار و کردار شاه ایران دیده نمی شود جز این که چند تظاهر فریبنده که در ورای آنها ستم ، فساد و بیرحمی بسیار نهفته بود از

او حکایت شده است .

علی رغم این سخن خود عمر ، می بینیم سیاست و خط مشی او در مورد عرب بیرحمانه و ستمگرانه بوده و نشانی از عدالت و انصاف در آن نبوده است ؛ سیاستی که پس از عمر ، امویان آن را دقیقا به اجرا درآوردند و تا قرنها آثار و نتایج آن استمرار یافت و حتی - به طوری که اشاره کردیم - تا امروز به اشکال مختلف آن آثار و نتایج دیده می شود .

نصوص تاریخی ذیل ، این جنبه از سیاست عمر را روشن می سازد :

مشروح سیاستهای خلیفه

1 - تحریم مدینه بر غیر عرب : ((عمر احدی از عجم را نمی گذاشت وارد مدینه شوند . . . ))(229) و چون عمر ضربت خورد و بین او و ابن عباس بدین خاطر که ابن عباس و پدرش دوست داشتند غیر عرب در مدینه بسیار باشند مشاجره ای درگرفت : دروغ می گویی بعد از آن که به زبان شما سخن گفتند و به جانب قبله شما نماز خواندند و حج شما را بجای آوردند ؟ ! (230)

2 - فروش همسایه نبطی : ماءمون عباسی حکایت کرده که عمر بن خطاب می گفت : ((هر کس همسایه اش نبطی (عجم ساکن بین بصره و کوفه ) باشد و به قیمت آن نیاز داشته باشد او را بفروشد!)) . (231)

3 - عرب در مقابل غیر عرب قصاص نمی شود : عباده بن صامت از مردی نبطی خواست چهارپای او را نگه بدارد آن مرد سرباز زد عباده او را زد و سرش را زخمی کرد عمر