- مقدمه 1
- مقدمه چاپ جدید 5
- فصل اول: آشنایی با موقعیت جغرافیایی، تاریخی و مذهبی سوریه 6
- اشاره 6
- اشاره 7
- 1- موقعیّت جغرافیایی و طبیعی سوریه 7
- وجه تسمیّه شام و سوریه 8
- الف) قبل از اسلام 10
- 2- موقعیت تاریخی و سیاسی شام و سوریه 10
- ب) پس از اسلام 11
- ج) دوران معاصر 14
- 3- مذاهب و گروه های مذهبی در سوریه 17
- فصل دوم: آثار سیاحتی زیارتی دمشق 23
- اشاره 23
- 1- دمشق در گذر تاریخ 24
- اشاره 30
- 2- مرقد و مزار عقیله بنی هاشم زینب کبری علیها السلام 30
- نظریه مورخان و پژوهشگران در مورد محل دفن زینب کبری علیها السلام 34
- 3- مقام و مقبره حضرت رقیّه علیها السلام 39
- 4- مسجد اموی دمشق در بستر تاریخ 42
- اشاره 42
- 1- قبّه ها و گنبد 46
- اشاره 46
- 2/ 1. قبّه الغواره 46
- 1/ 1. قبّه المال 46
- 3/ 1. قبّه الساعات 47
- 4/ 1. قبّه النسر یا عقاب 47
- 2- درهای مسجد اموی 48
- 3- مأذنه های جامع اموی 49
- 2/ 4. مقام حضرت خضر علیه السلام 50
- 1/ 4. قبر و مقام هود علیه السلام 50
- 4- آثار و مقام انبیا در جامع اموی 50
- 4/ 4. مقام و محل دفن سر یحیی علیه السلام 51
- 3/ 4. مکان نزول عیسی علیه السلام 51
- اشاره 52
- 5- شبستان جامع اموی 52
- 1/ 5. محراب های چهار گانه 53
- 5/ 5. محل غسل تعمید مسیحیان 54
- 4/ 5. جایگاه اسیران کربلا 54
- 3/ 5. منبر مسجد 54
- 2/ 5. مصحف عثمانی 54
- 6- مقام رأس الحسین علیه السلام 55
- 7- محراب و مقام حضرت زین العابدین علیه السلام 57
- 8- مَشاهد خلفای راشدین 57
- آتش سوزی های جامع اموی و بازسازی های آن 58
- سیر تاریخی توسعه و بازسازی جامع اموی 60
- 1. مسجد السّادات 62
- 5- سایر مساجد تاریخی و مشهور دمشق 62
- 2. جامع بابُ المُصَلّی 62
- اشاره 62
- 4. مسجد ابیّ بن کعب انصاری 63
- 3. مسجد الاقصاب: القصب 63
- 5. جامع قیمریه 64
- 8. جامع جرّاح 64
- 7. جامع هشام 64
- 6. جامع ابی دردا 64
- 11. جامع نقشبندیه 65
- 9. جامع درویشیه 65
- 10. جامع سیباهیه 65
- 12. جامع احمدیه 66
- 13. جامع سنانیه 66
- 6- مدارس و دار القرآن های تاریخی دمشق 67
- اشاره 67
- 2. مدرسه عادلیه کبری 68
- 1. مدرسه نوریه کبری 68
- الف) مدارس 68
- 3. مدرسه ظاهریه کبری 69
- 5. مدرسه سمیساطیه 70
- 4. مدرسه عزیزیه 70
- 7. مدرسه جُقْمُقیه 71
- 6. مدرسه جوزیه 71
- 8. مدرسه شامیه 72
- 2. دارالقرآن صابونیه 72
- ب) دار القرآن ها 72
- 1. دارالقرآن الرشائیه 72
- 5. دارالقرآن الاسعریّه 73
- 3. دارالقرآن افریدونیه 73
- 4. دارالقرآن تنکزیه 73
- 6. دارالقرآن تفتازانیه 73
- 7- قبرستان باب الصغیر 74
- 1. قبر سکینه دختر امام حسین علیه السلام 74
- الف) قبور فرزندان گرامی ائمه اطهار علیهم السلام 74
- اشاره 74
- 2. قبر امّ کلثوم، دختر امام علی علیه السلام 75
- 3. قبر منسوب به فاطمه صغری دختر امام حسین علیه السلام 76
- 4. قبر عبداللَّه بن جعفر الصادق علیه السلام 78
- 5. قبر عبداللَّه بن سجاد علیه السلام 78
- ب) مدفن سرهای شهدای کربلا در باب الصغیر 79
- ج) مقابر صحابه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله 81
- 1. قبر منسوب به بلال حبشی 81
- 2. قبر منسوب به عبداللَّه بن جعفر بن ابوطالب علیها السلام 82
- 3. قبر منسوب به عبداللَّه بن ام مکتوم 83
- 5. واثله بن اسقع 84
- 6. قبر منسوب به ابان بن عثمان 84
- 4. قبر اوس بن اوس 84
- 9. سهل بن ربیع انصاری 85
- 8. ابو دردا و امّ دردا 85
- 7. فضاله بن عبید 85
- د) مقابر زنان بنی هاشم و منسوبان به خاندان رسالت 86
- 1. قبر فضه، خادمه بزرگوار فاطمه علیها السلام 86
- 2. اسماء بنت عُمیس «4» 86
- ه) قبور علما و دانشمندان و زهاد معروف دمشق 87
- اشاره 87
- 1. شمس الدین الذّهبی (ف. 748 ق.) 87
- 5 و 6. قبور منسوب به امّ سلمه و امّ حبیبه، همسران پیامبر خدا صلی الله علیه و آله 87
- 4. حمیده دختر مسلم بن عقیل 87
- 3. میمونه دختر امام حسن علیه السلام 87
- 3. ابن رجب حنبلی 88
- 4. ابن قیم جوزی (691- 751 ق.) 88
- 5. ابن عساکر (ف. 571 ق.) 88
- 6. ابن حورانی دمشقی (ف. 551 ق.) 88
- 2. ابن هشام نحوی 88
- 8. ابن مالک نحوی (م 686 ق) 89
- و) قبور سایر بزرگان تابعین و بازماندگان ائمه اطهار علیهم السلام 89
- 7. بهلول (م. 151 ق.) 89
- 3. ابو عمرو بن صلاح (م 634 ق.) 92
- الف) قبرستان صوفیه و قبور عارفان دمشق 92
- 8- سایر قبرستان های معروف دمشق 92
- اشاره 92
- 2. احمد بن بدرالدّین (م 934 ق.) 92
- 1. ابراهیم قونوی (652- 732 ق.) 92
- 5. عبدالرحمان بن نوح (م 654 ق.) 93
- 7. فخر بن عساکر (م 620 ق.) 93
- 4. ابن المحدث (642- 695 ق.) 93
- 8. ابن کثیر دمشقی (م 774 ق.) 93
- 6. قطب الدین نیشابوری (م 578 ق.) 93
- 9. ابن تیمیه 94
- اشاره 95
- ب) قبرستان باب توما و باب شرقی 95
- 2. ضرار بن ازور اسدی 95
- 3. معاذ بن جبل 95
- 1. شرحبیل بن حسنه 95
- 4. شیخ ارسلان دمشقی (ف. 540 ق.) 96
- 1. معاویه بن ابی سفیان 96
- ج) قبور سلاطین مشهور دمشق 96
- 2. معاویه بن یزید بن معاویه (معاویه ثانی) 97
- 3. ولید بن عبدالملک بن مروان 98
- 5. ملک عادل ایّوبی (534- 616 ق.) 99
- 4. صلاح الدین ایوبی (م 589 ق.) 99
- 6. نورالدّین محمود زنگی شهید (511- 560 ق) 100
- 7. ملک ظاهر بَیْبَرْس (ف. م. 676 ق.) 101
- 8. ملک اشرف موسی (ت. 576 ق.) 101
- 9. سیف الدین جقمق (م. 824 ق.) 101
- 11. شاهنشاه بن ایّوب (م. 534 ق.) 102
- 13. اسدالدین محمد شیره کوه 102
- 12. تورانشاه بن ایّوب (م. 576 ق.) 102
- 10. درویش پاشا 102
- الف) ابواب تاریخی دمشق 103
- 9- سایر آثار تاریخی دمشق 103
- اشاره 103
- 1. باب توما: 104
- 2. باب شرقی: 104
- 3. باب الفرادیس: 105
- 4. باب الصغیر: 105
- 5. باب السلام: 105
- 7. باب کیسان: 106
- 10. باب الجابیه: 106
- 8. باب الجناز: 106
- 6. باب الفرج: 106
- 9. باب الحدید: 106
- اشاره 107
- ب) بازارهای تاریخی و مشهور دمشق 107
- 1. بازار حمیدیه 108
- 3. بازار درویشیه 109
- 2. بازار مدحت پاشا 109
- اشاره 110
- 4. سوق العماره: بازار نطافین 110
- ج) قصرهای تاریخی 110
- 1. قصر العظم: قصر اسعد پاشا 110
- 1. تکیه سلیمانیه 111
- د)- تکایا 111
- 2. قصر الأبلق 111
- 4. تکیه مولویه 112
- ه) قلعه تاریخی، نظامی دمشق 112
- 2. تکیه سلیمیه 112
- 3. تکیه شمس احمد پاشا 112
- اشاره 114
- و) حمام های تاریخی 114
- 2. حمام ظاهریه 115
- 1. حمام نورالدین شهید 115
- اشاره 115
- ز) بیمارستان های تاریخی دمشق 115
- 1. بیمارستان ولید بن عبدالملک 116
- 2. بیمارستان نوریه 116
- 3. بیمارستان قیمری 117
- 4. بیمارستان عسکری (نظامی) 117
- 5. مدرسه پزشکی دخواریه 117
- 6. مدرسه الدینسریه 117
- ح) آثار تاریخی مسیحیان 118
- 7. مدرسه اللبودیه 118
- ط) معبد ژوپیتر 119
- اشاره 122
- فصل سوم: کوه قاسیون و منطقه صالحیه 122
- قاسیون در گذر تاریخ 122
- الف- آثار تاریخی قاسیون (صالحیه) 123
- 1. مغاره الدّم: 123
- 3. غار منسوب به اصحاب کهف 124
- 2. مغاره الجوع: الاربعین 124
- ب- آثار اسلامی قاسیون (صالحیه) 125
- 1. جامع و مقبره محیی الدین ابن عربی (560- 638) 125
- 2. تکیه سلیمیه 127
- 4. مقام سیف الدین قیمری 128
- 3. بیمارستان قیمریه 128
- 5- مدرسه العمریه 129
- 2- دار الحدیث القلانسیه 129
- 1- دار الحدیث الاشرفیه البرانیه 129
- 8- جامع شیخ عبدالغنی نابلسی 129
- 3- دار الحدیث الناصریه 129
- ج- مدارس و مساجد صالحیه 129
- 4- مدرسه شرکسیه 129
- 7- جامع حنابله 129
- 6- مدرسه ماردینیه 129
- اشاره 132
- الف- آثار و مقابر انبیاء در حومه دمشق 132
- 1. قبر حضرت هابیل علیه السلام 132
- فصل چهارم: آثار اطراف دمشق 132
- 4. مکان تولّد یا حضور ابراهیم علیه السلام در بَرْزَه 133
- 3. محل سکونت حضرت مریم و عیسی علیه السلام در رُبْوَه 133
- 2. قبر منسوب به حضرت موسی علیه السلام در قریه نَیْرَب 133
- 1. مَرج عَذراء: مرقدحُجر بن عُدَی و یارانش 134
- ب- آثار و مقابر صحابه و تابعین در حومه دمشق 134
- 2. المِزَّه و قبور صحابه 137
- 3. داریّا و آثار آن 139
- 4. قریه المَنیحَه: قبر سعد بن عُباده خزرجی 140
- 8. شهرک صیدنایا: دیر صیدنایا 141
- 6. قریه دیر مُرّان: قبر تمیم الداری انصاری 141
- 5. قریه بیت أرانِس: قبر کناز صحابی 141
- 7. قریه البجدلیه: مقام بایزید بسطامی 141
- ج- قنیطره و جولان 142
- فصل پنجم: استان حلب 145
- موقعیت جغرافیایی و تاریخی حلب 145
- اشاره 145
- 1. مشهد الحسین علیه السلام: مسجد النقّطه 146
- الف- اماکن زیارتی و مذهبی حلب 146
- 2. مشهد المحسن بن الحسین علیه السلام 147
- 3. مقبره ابن شهرآشوب، و قبور علمای بنی زهره 148
- 4. مقبره شهید شیخ شهاب الدّین سهروردی 149
- 5. آرامگاه حضرت زکریای نبی علیه السلام 150
- 6. قبر معروف بن جمر از نوادگان امام صادق علیه السلام 150
- قلعه تاریخی و نظامی حلب 151
- ب- اماکن سیاحتی و تاریخی حلب 151
- 1. مسجد اموی یا جامع الکبیر 154
- ج- مساجد تاریخی حلب 154
- 2. جامع توته 155
- 3. سایر مساجد حلب 156
- د- بیمارستان ها و حمام های تاریخی حلب 156
- ه- مدارس و کتابخانه های حلب 157
- و- آثار تاریخی اطراف حلب 158
- اشاره 163
- فصل ششم: استان رقه: منطقه صفین 163
- 1- باب علی علیه السلام و دیوار قدیمی رقه 165
- 2- مزار و مقبره عمار بن یاسر 166
- 3- مرقد و مزار اویس قرنی 167
- 1. شهر رُصافه 168
- 4- مزار و مرقد منسوب به ابیّ بن کعب 168
- 5- آثار تاریخی اطراف رقه و صفین 168
- 3. قلعه جَعْبَر 169
- 2. شهرک عین دیوار 169
- فصل هفتم: استان حَماه 171
- اشاره 171
- ب- قلعه های حَماه 172
- الف- مساجد تاریخی حماه 172
- ج- قصرهای حماه 174
- 3. بیمارستان نوریه 175
- 2. آسیاب های آبی 175
- 1. دیر الصلیب 175
- د- سایر آثار تاریخی حماه 175
- ه. شهر باستانی افامِیَه: فامیه 175
- فصل هشتم: استان حمص 177
- اشاره 177
- الف: جامع و مقبره خالد بن ولید 179
- ب: جامع و قبور فرزندان جعفر طیّار 180
- ج: جامع و مقبره عمر بن عبدالعزیز 180
- د: سایر صحابه مدفون در حمص 180
- اشاره 182
- اشاره 182
- الف- قلاع طرطوس 182
- فصل نهم: استان های ساحلی 182
- 1- استان طَرطوس 182
- ب- سایر آثار طرطوس 184
- 1- ارادوس: 184
- 2- تل الکزل: 184
- 3- موزه طرطوس: 184
- اشاره 185
- الف: قلعه صلاح الدین 185
- 2- استان لاذِقّیَه 185
- ب: سایر قلاع لاذقیه 186
- فصل دهم: استان تدمر: پالمیرا 187
- تدمر و آثار تاریخی آن 187
- اشاره 187
- اشاره 187
- معبد بل 188
- قوس النصر: باب النصر 188
- حمام های تدمر 189
- معبد نبو 189
- فصل یازدهم: استان سویدا 192
- اشاره 192
- اشاره 193
- الف- بُصری و آثار اسلامی و تاریخی آن 193
- 2. قلعه و تئاتر بُصری 194
- 1. دروازه اصلی و تاریخی شهر 194
- 3. بازار، حمام ها و معابد بُصری 195
- 5. دیر و کلیسای بُحیرای راهب 196
- 4. جامع عُمَری 196
- ب- شهر تاریخی سویدا 197
- 6. جامع مبرک یا ناقه 197
- ج- شهباء: فیلیوبولیس و آثار تاریخی آن 198
- د- شهرک صَلْخَد یا صَرْخَد 198
- فهرست منابع 199
- الف. منابع عربی 199
- اشاره 199
- ب. منابع فارسی 207
- 1- فهرست اشخاص 208
- فهرست اعلام 208
- ج. منابع انگلیسی. 208
- اشاره 208
- 1- فهرست اماکن 228
هجری- به خاک سپرده شده اند. در این جا نیز سنگهای قبور آنان که به خط کوفی آن سده هاست بسیار شکسته و منهدم شده و به طور پراکنده بر آن قبور ریخته شده اند. در این مقبره، «بهاء الدین بن زهره بن احمد حلبی»، «احمد حسین اسحاقی»- شاعر و ادیب و حافظ قرآن-، «ابن منیر طرابلسی»- شاعر مشهور شام- و ابوالمکارم حمزه بن زهره حلبیصاحب الغنیه- متوفی 585 ق- مدفون هستند. در توسعه اخیر مسجد النقطه که به همت شیخ ابراهیم نصرالله انجام شده است این قبور نیز در داخل محوطه مورد توسعه واقع گردیده است.
4. مقبره شهید شیخ شهاب الدّین سهروردی
شیخ شهاب الدین سهروردی، یحیی بن حبش بن امیرک، شیخ اشراق، حکیم الهی و بنیان گذار حکمت اشراق به سال 549 هجری در سهرورد- از توابع زنجان- به دنیا آمد. وی در دوران کودکی به بیشتر علوم اسلامی و فلسفی احاطه یافت. در سالهای بعد با ابداع طریقه اشراقی در فلسفه، نسبت به بعضی از فلاسفه و قدما موضع گرفت؛ لذا از جانب کسانی که طریقه اشراقی او مورد پسند نبود، به الحاد و زندقه متهم شد و حتی بعضی از علمای حلب، خون او را مباح دانستند. شیخ شهاب الدّین در بسط و تشریح مسلک جدید خود در فلسفه و حکمت یعنی مکتب اشراقی، دهها کتاب و رساله به رشته تحریر درآورد.
حکمایی چون ملاصدرا (صدرالمتالهین) و ملاهادی سبزواری به پیروی و تشریح عقاید این فیلسوف بزرگ پرداختند. شیخ شهاب الدین از عرفا و حکمایی است که عده ای او را به شیعه منتسب کرده اند لذا باید گفت علت قتل او علاوه بر ایجاد مکتب جدیدی- بر اساس فلسفه افلاطونی و پیروی از فلاسفه ایران قبل از اسلام- می تواند همین گرایش های او به شیعه باشد. او بر اثر سعایت هایی که از وی نزد سلطانصلاح الدین ایوبی فرمانروای ایوبیان مصر و شام و سردمدار مبارزه علیهصلیبی ها شد به حبس افتاد و در 587 ق به شهادت رسید.
اکنون مقبره این شهید در سمت شمال غربی میدان باب الفرج- داخل جامع