- مقدمه 1
- مقدمه چاپ جدید 5
- فصل اول: آشنایی با موقعیت جغرافیایی، تاریخی و مذهبی سوریه 6
- اشاره 6
- 1- موقعیّت جغرافیایی و طبیعی سوریه 7
- اشاره 7
- وجه تسمیّه شام و سوریه 8
- 2- موقعیت تاریخی و سیاسی شام و سوریه 10
- الف) قبل از اسلام 10
- ب) پس از اسلام 11
- ج) دوران معاصر 14
- 3- مذاهب و گروه های مذهبی در سوریه 17
- فصل دوم: آثار سیاحتی زیارتی دمشق 23
- اشاره 23
- 1- دمشق در گذر تاریخ 24
- 2- مرقد و مزار عقیله بنی هاشم زینب کبری علیها السلام 30
- اشاره 30
- نظریه مورخان و پژوهشگران در مورد محل دفن زینب کبری علیها السلام 34
- 3- مقام و مقبره حضرت رقیّه علیها السلام 39
- اشاره 42
- 4- مسجد اموی دمشق در بستر تاریخ 42
- 1/ 1. قبّه المال 46
- 1- قبّه ها و گنبد 46
- اشاره 46
- 2/ 1. قبّه الغواره 46
- 4/ 1. قبّه النسر یا عقاب 47
- 3/ 1. قبّه الساعات 47
- 2- درهای مسجد اموی 48
- 3- مأذنه های جامع اموی 49
- 1/ 4. قبر و مقام هود علیه السلام 50
- 4- آثار و مقام انبیا در جامع اموی 50
- 2/ 4. مقام حضرت خضر علیه السلام 50
- 3/ 4. مکان نزول عیسی علیه السلام 51
- 4/ 4. مقام و محل دفن سر یحیی علیه السلام 51
- اشاره 52
- 5- شبستان جامع اموی 52
- 1/ 5. محراب های چهار گانه 53
- 4/ 5. جایگاه اسیران کربلا 54
- 3/ 5. منبر مسجد 54
- 5/ 5. محل غسل تعمید مسیحیان 54
- 2/ 5. مصحف عثمانی 54
- 6- مقام رأس الحسین علیه السلام 55
- 8- مَشاهد خلفای راشدین 57
- 7- محراب و مقام حضرت زین العابدین علیه السلام 57
- آتش سوزی های جامع اموی و بازسازی های آن 58
- سیر تاریخی توسعه و بازسازی جامع اموی 60
- اشاره 62
- 5- سایر مساجد تاریخی و مشهور دمشق 62
- 1. مسجد السّادات 62
- 2. جامع بابُ المُصَلّی 62
- 4. مسجد ابیّ بن کعب انصاری 63
- 3. مسجد الاقصاب: القصب 63
- 8. جامع جرّاح 64
- 7. جامع هشام 64
- 5. جامع قیمریه 64
- 6. جامع ابی دردا 64
- 10. جامع سیباهیه 65
- 9. جامع درویشیه 65
- 11. جامع نقشبندیه 65
- 13. جامع سنانیه 66
- 12. جامع احمدیه 66
- اشاره 67
- 6- مدارس و دار القرآن های تاریخی دمشق 67
- 2. مدرسه عادلیه کبری 68
- الف) مدارس 68
- 1. مدرسه نوریه کبری 68
- 3. مدرسه ظاهریه کبری 69
- 5. مدرسه سمیساطیه 70
- 4. مدرسه عزیزیه 70
- 7. مدرسه جُقْمُقیه 71
- 6. مدرسه جوزیه 71
- 8. مدرسه شامیه 72
- 2. دارالقرآن صابونیه 72
- 1. دارالقرآن الرشائیه 72
- ب) دار القرآن ها 72
- 3. دارالقرآن افریدونیه 73
- 4. دارالقرآن تنکزیه 73
- 6. دارالقرآن تفتازانیه 73
- 5. دارالقرآن الاسعریّه 73
- الف) قبور فرزندان گرامی ائمه اطهار علیهم السلام 74
- 1. قبر سکینه دختر امام حسین علیه السلام 74
- اشاره 74
- 7- قبرستان باب الصغیر 74
- 2. قبر امّ کلثوم، دختر امام علی علیه السلام 75
- 3. قبر منسوب به فاطمه صغری دختر امام حسین علیه السلام 76
- 4. قبر عبداللَّه بن جعفر الصادق علیه السلام 78
- 5. قبر عبداللَّه بن سجاد علیه السلام 78
- ب) مدفن سرهای شهدای کربلا در باب الصغیر 79
- ج) مقابر صحابه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله 81
- 1. قبر منسوب به بلال حبشی 81
- 2. قبر منسوب به عبداللَّه بن جعفر بن ابوطالب علیها السلام 82
- 3. قبر منسوب به عبداللَّه بن ام مکتوم 83
- 6. قبر منسوب به ابان بن عثمان 84
- 4. قبر اوس بن اوس 84
- 5. واثله بن اسقع 84
- 7. فضاله بن عبید 85
- 9. سهل بن ربیع انصاری 85
- 8. ابو دردا و امّ دردا 85
- 1. قبر فضه، خادمه بزرگوار فاطمه علیها السلام 86
- د) مقابر زنان بنی هاشم و منسوبان به خاندان رسالت 86
- 2. اسماء بنت عُمیس «4» 86
- 1. شمس الدین الذّهبی (ف. 748 ق.) 87
- 5 و 6. قبور منسوب به امّ سلمه و امّ حبیبه، همسران پیامبر خدا صلی الله علیه و آله 87
- ه) قبور علما و دانشمندان و زهاد معروف دمشق 87
- 4. حمیده دختر مسلم بن عقیل 87
- اشاره 87
- 3. میمونه دختر امام حسن علیه السلام 87
- 5. ابن عساکر (ف. 571 ق.) 88
- 2. ابن هشام نحوی 88
- 4. ابن قیم جوزی (691- 751 ق.) 88
- 6. ابن حورانی دمشقی (ف. 551 ق.) 88
- 3. ابن رجب حنبلی 88
- و) قبور سایر بزرگان تابعین و بازماندگان ائمه اطهار علیهم السلام 89
- 8. ابن مالک نحوی (م 686 ق) 89
- 7. بهلول (م. 151 ق.) 89
- 8- سایر قبرستان های معروف دمشق 92
- 3. ابو عمرو بن صلاح (م 634 ق.) 92
- 2. احمد بن بدرالدّین (م 934 ق.) 92
- اشاره 92
- 1. ابراهیم قونوی (652- 732 ق.) 92
- الف) قبرستان صوفیه و قبور عارفان دمشق 92
- 6. قطب الدین نیشابوری (م 578 ق.) 93
- 8. ابن کثیر دمشقی (م 774 ق.) 93
- 4. ابن المحدث (642- 695 ق.) 93
- 5. عبدالرحمان بن نوح (م 654 ق.) 93
- 7. فخر بن عساکر (م 620 ق.) 93
- 9. ابن تیمیه 94
- 2. ضرار بن ازور اسدی 95
- ب) قبرستان باب توما و باب شرقی 95
- اشاره 95
- 3. معاذ بن جبل 95
- 1. شرحبیل بن حسنه 95
- ج) قبور سلاطین مشهور دمشق 96
- 4. شیخ ارسلان دمشقی (ف. 540 ق.) 96
- 1. معاویه بن ابی سفیان 96
- 2. معاویه بن یزید بن معاویه (معاویه ثانی) 97
- 3. ولید بن عبدالملک بن مروان 98
- 4. صلاح الدین ایوبی (م 589 ق.) 99
- 5. ملک عادل ایّوبی (534- 616 ق.) 99
- 6. نورالدّین محمود زنگی شهید (511- 560 ق) 100
- 7. ملک ظاهر بَیْبَرْس (ف. م. 676 ق.) 101
- 8. ملک اشرف موسی (ت. 576 ق.) 101
- 9. سیف الدین جقمق (م. 824 ق.) 101
- 13. اسدالدین محمد شیره کوه 102
- 10. درویش پاشا 102
- 12. تورانشاه بن ایّوب (م. 576 ق.) 102
- 11. شاهنشاه بن ایّوب (م. 534 ق.) 102
- الف) ابواب تاریخی دمشق 103
- اشاره 103
- 9- سایر آثار تاریخی دمشق 103
- 1. باب توما: 104
- 2. باب شرقی: 104
- 5. باب السلام: 105
- 3. باب الفرادیس: 105
- 4. باب الصغیر: 105
- 7. باب کیسان: 106
- 6. باب الفرج: 106
- 8. باب الجناز: 106
- 10. باب الجابیه: 106
- 9. باب الحدید: 106
- اشاره 107
- ب) بازارهای تاریخی و مشهور دمشق 107
- 1. بازار حمیدیه 108
- 2. بازار مدحت پاشا 109
- 3. بازار درویشیه 109
- ج) قصرهای تاریخی 110
- 4. سوق العماره: بازار نطافین 110
- 1. قصر العظم: قصر اسعد پاشا 110
- اشاره 110
- د)- تکایا 111
- 2. قصر الأبلق 111
- 1. تکیه سلیمانیه 111
- 4. تکیه مولویه 112
- 2. تکیه سلیمیه 112
- 3. تکیه شمس احمد پاشا 112
- ه) قلعه تاریخی، نظامی دمشق 112
- اشاره 114
- و) حمام های تاریخی 114
- 2. حمام ظاهریه 115
- 1. حمام نورالدین شهید 115
- اشاره 115
- ز) بیمارستان های تاریخی دمشق 115
- 1. بیمارستان ولید بن عبدالملک 116
- 2. بیمارستان نوریه 116
- 6. مدرسه الدینسریه 117
- 3. بیمارستان قیمری 117
- 4. بیمارستان عسکری (نظامی) 117
- 5. مدرسه پزشکی دخواریه 117
- 7. مدرسه اللبودیه 118
- ح) آثار تاریخی مسیحیان 118
- ط) معبد ژوپیتر 119
- اشاره 122
- فصل سوم: کوه قاسیون و منطقه صالحیه 122
- قاسیون در گذر تاریخ 122
- الف- آثار تاریخی قاسیون (صالحیه) 123
- 1. مغاره الدّم: 123
- 3. غار منسوب به اصحاب کهف 124
- 2. مغاره الجوع: الاربعین 124
- 1. جامع و مقبره محیی الدین ابن عربی (560- 638) 125
- ب- آثار اسلامی قاسیون (صالحیه) 125
- 2. تکیه سلیمیه 127
- 3. بیمارستان قیمریه 128
- 4. مقام سیف الدین قیمری 128
- 3- دار الحدیث الناصریه 129
- 1- دار الحدیث الاشرفیه البرانیه 129
- 6- مدرسه ماردینیه 129
- 8- جامع شیخ عبدالغنی نابلسی 129
- 7- جامع حنابله 129
- 5- مدرسه العمریه 129
- ج- مدارس و مساجد صالحیه 129
- 2- دار الحدیث القلانسیه 129
- 4- مدرسه شرکسیه 129
- فصل چهارم: آثار اطراف دمشق 132
- اشاره 132
- الف- آثار و مقابر انبیاء در حومه دمشق 132
- 1. قبر حضرت هابیل علیه السلام 132
- 3. محل سکونت حضرت مریم و عیسی علیه السلام در رُبْوَه 133
- 4. مکان تولّد یا حضور ابراهیم علیه السلام در بَرْزَه 133
- 2. قبر منسوب به حضرت موسی علیه السلام در قریه نَیْرَب 133
- 1. مَرج عَذراء: مرقدحُجر بن عُدَی و یارانش 134
- ب- آثار و مقابر صحابه و تابعین در حومه دمشق 134
- 2. المِزَّه و قبور صحابه 137
- 3. داریّا و آثار آن 139
- 4. قریه المَنیحَه: قبر سعد بن عُباده خزرجی 140
- 6. قریه دیر مُرّان: قبر تمیم الداری انصاری 141
- 5. قریه بیت أرانِس: قبر کناز صحابی 141
- 8. شهرک صیدنایا: دیر صیدنایا 141
- 7. قریه البجدلیه: مقام بایزید بسطامی 141
- ج- قنیطره و جولان 142
- فصل پنجم: استان حلب 145
- اشاره 145
- موقعیت جغرافیایی و تاریخی حلب 145
- 1. مشهد الحسین علیه السلام: مسجد النقّطه 146
- الف- اماکن زیارتی و مذهبی حلب 146
- 2. مشهد المحسن بن الحسین علیه السلام 147
- 3. مقبره ابن شهرآشوب، و قبور علمای بنی زهره 148
- 4. مقبره شهید شیخ شهاب الدّین سهروردی 149
- 5. آرامگاه حضرت زکریای نبی علیه السلام 150
- 6. قبر معروف بن جمر از نوادگان امام صادق علیه السلام 150
- قلعه تاریخی و نظامی حلب 151
- ب- اماکن سیاحتی و تاریخی حلب 151
- ج- مساجد تاریخی حلب 154
- 1. مسجد اموی یا جامع الکبیر 154
- 2. جامع توته 155
- د- بیمارستان ها و حمام های تاریخی حلب 156
- 3. سایر مساجد حلب 156
- ه- مدارس و کتابخانه های حلب 157
- و- آثار تاریخی اطراف حلب 158
- اشاره 163
- فصل ششم: استان رقه: منطقه صفین 163
- 1- باب علی علیه السلام و دیوار قدیمی رقه 165
- 2- مزار و مقبره عمار بن یاسر 166
- 3- مرقد و مزار اویس قرنی 167
- 5- آثار تاریخی اطراف رقه و صفین 168
- 1. شهر رُصافه 168
- 4- مزار و مرقد منسوب به ابیّ بن کعب 168
- 3. قلعه جَعْبَر 169
- 2. شهرک عین دیوار 169
- فصل هفتم: استان حَماه 171
- اشاره 171
- الف- مساجد تاریخی حماه 172
- ب- قلعه های حَماه 172
- ج- قصرهای حماه 174
- د- سایر آثار تاریخی حماه 175
- ه. شهر باستانی افامِیَه: فامیه 175
- 3. بیمارستان نوریه 175
- 1. دیر الصلیب 175
- 2. آسیاب های آبی 175
- اشاره 177
- فصل هشتم: استان حمص 177
- الف: جامع و مقبره خالد بن ولید 179
- د: سایر صحابه مدفون در حمص 180
- ج: جامع و مقبره عمر بن عبدالعزیز 180
- ب: جامع و قبور فرزندان جعفر طیّار 180
- الف- قلاع طرطوس 182
- اشاره 182
- 1- استان طَرطوس 182
- اشاره 182
- فصل نهم: استان های ساحلی 182
- 3- موزه طرطوس: 184
- ب- سایر آثار طرطوس 184
- 1- ارادوس: 184
- 2- تل الکزل: 184
- 2- استان لاذِقّیَه 185
- الف: قلعه صلاح الدین 185
- اشاره 185
- ب: سایر قلاع لاذقیه 186
- اشاره 187
- فصل دهم: استان تدمر: پالمیرا 187
- تدمر و آثار تاریخی آن 187
- اشاره 187
- معبد بل 188
- قوس النصر: باب النصر 188
- معبد نبو 189
- حمام های تدمر 189
- فصل یازدهم: استان سویدا 192
- اشاره 192
- اشاره 193
- الف- بُصری و آثار اسلامی و تاریخی آن 193
- 2. قلعه و تئاتر بُصری 194
- 1. دروازه اصلی و تاریخی شهر 194
- 3. بازار، حمام ها و معابد بُصری 195
- 4. جامع عُمَری 196
- 5. دیر و کلیسای بُحیرای راهب 196
- 6. جامع مبرک یا ناقه 197
- ب- شهر تاریخی سویدا 197
- د- شهرک صَلْخَد یا صَرْخَد 198
- ج- شهباء: فیلیوبولیس و آثار تاریخی آن 198
- اشاره 199
- الف. منابع عربی 199
- فهرست منابع 199
- ب. منابع فارسی 207
- فهرست اعلام 208
- ج. منابع انگلیسی. 208
- 1- فهرست اشخاص 208
- اشاره 208
- 1- فهرست اماکن 228
8- سایر قبرستان های معروف دمشق
الف) قبرستان صوفیه و قبور عارفان دمشق
اشاره
در غرب شهر قدیمی دمشق، که محل زندگی بسیاری از زهّاد و متصوّفه بوده است، قبرستانی وجود دارد که تنها اهل تصوف و بزرگان ایشان در آن به خاک سپرده شده اند.
قبرستان یاد شده در غرب باب الصغیر واقع شده و فاصله زیادی با آن ندارد. مشهورترین این متصوّفه عبارت اند از:
1. ابراهیم قونوی (652- 732 ق.)
ابراهیم بن سلیمان الحموی، از علمای بزرگ حنفیه و از زهاد و متصوّفه مشهور قرن هفتم هجری بود، تألیفات فراوانی؛ از جمله «شرح جامع الکبیر فی الفروغ الشیبانی» و «شرح منظومه نسفی» از او به جای مانده است.
2. احمد بن بدرالدّین (م 934 ق.)
احمد بن بدرالدین الحنفی، از متصوفه بزرگ حنفی دمشق بود که در محله شویکه مدفون شد.
3. ابو عمرو بن صلاح (م 634 ق.)
تقی الدین بنصلاح، مفتیِصلاح الدین ایوبی، فقیه، محدّث و مفسّر بزرگ، در