- مجموعه مقالات هماندیشی 1 1
- بخش یک: کلیات 4
- اشاره 4
- 1. مفهوم زیارت 4
- مقدّمه 5
- چکیده 5
- معنای زیارت 7
- زیارت در آیات قرآن 8
- زیارت در روایات اهل بیت 18
- زیارت در فقه 24
- زیارت با معرفت 28
- ضرورت و اهمیت زیارت 35
- زیارت، زندهترین راه ارتباط 42
- ارکان زیارت 47
- اهداف زیارت 53
- چهار برنامه و یک هدف 54
- سه هدف در زیارت 56
- نتیجه 58
- خلاصه 59
- فهرست منابع 62
- معنای واژگانی 63
- چکیده 63
- اشاره 63
- یادسپاری 65
- اشاره 65
- اشاره 67
- اشاره 67
- معانی گرتهبرداری شده 67
- اشاره 68
- مفهوم اصطلاحی 70
- زیارت در ادیان 72
- اشاره 72
- اشاره 75
- زیارت، واقعیت اصیل 76
- عبادت 77
- عمل حسی 77
- آداب 79
- حالات 81
- یادسپاری 83
- اشاره 84
- زمان 84
- نگاه اول 84
- ابن الوقت/ ابوالوقت 87
- موضوع 88
- 2. مکان 88
- 1. شیء 88
- اشاره 88
- نگاه دوم 88
- یادسپاری 89
- شخص 92
- دلیل بر کارکرد نفوس قدسیه در نظام هستی 94
- یادسپاری 95
- زیارت فُجّار (جانهای منفی) 95
- زبان 96
- یادسپاری 96
- زبان عرفی 97
- زبان دینی 98
- یادسپاری 99
- زبان زیارت 99
- هدف 100
- اشاره 104
- 1. خاستگاه زیارت 104
- حرفهای آخر 104
- 2. فلسفه زیارت 105
- زیارتِ متعارف در تشیّع 106
- نتیجه پژوهش 107
- فهرست منابع 108
- 3. صفای زیارت 111
- معنای زیارت 111
- اشاره 111
- چکیده 111
- متون زیارتی 113
- زیارت در قرآن 114
- در سیره و سخن حضرت محمّد صلی الله علیه و آله 117
- در سیره و سخن معصومین علیهم السلام 119
- روش دانشمندان شیعه 119
- حکمت زیارت 121
- نقش تربیتی زیارت 122
- بصیرت زایر 126
- اذن دخول 127
- آداب زیارت 129
- اشاره 131
- آفات زیارت 131
- 2. غفلت از ارزیابی خود 132
- 1. محرومیت از معرفت و جهالت باطنی 132
- 3. انجماد روحی و تصلّب فکری 133
- 4. عدم مراعات ادب حضور 134
- 6. روی آوردن به امور خرافی 135
- 5. فراموش کردن میثاق با امام 135
- فهرست منابع 139
- چکیده 141
- 4. پیشینه زیارت در آموزههای دینی ایرانیان 141
- اشاره 141
- فلسفه زیارت 142
- تعریف زیارت 142
- بررسی رسم زیارت در ایران قبل از اسلام 144
- زیارت در آیین یهود 149
- زیارت در آیین مسیحیت 152
- زیارت در آرا و افکار مانی 154
- زیارت در آرا و افکار مزدک 155
- زیارت در آرا و افکار بودا 156
- بررسی زیارت در قرآن 157
- زیارت در حدیث 159
- بررسی زیارت در ایران بعد از اسلام 162
- پایان سخن 164
- فهرست منابع 166
- 5. زیارات و نیایشها در متون مقدس 168
- چکیده 168
- اشاره 168
- تعاریف 168
- مقدّمه 169
- دعا و زیارت در متون مقدس 170
- زیارتگاهها در متون مقدس 173
- تدفین مردگان و زیارت اهل قبوردر متون مقدس 176
- ارسال سلامها و درودها برای صالحان 179
- زیارت اماکن مقدس و قربانی کردن برای خدایان 180
- از پرستش یهوه (خدای یکتا) تا شرک و بتپرستی 182
- نتیجهگیری 184
- فهرست منابع 185
- اشاره 186
- مقدّمه 186
- چکیده 186
- 6. نذر و نیاز در دین زرتشت و ایران باستان 186
- اوستا با نویسه فارسی 188
- دین زرتشت 189
- آتشکده 191
- نور و روشنایی، قبله زرتشتیان 192
- نذر و نیاز در آیین زرتشت 195
- بخش گاتها 195
- برخی از انواع نذر و نیاز و داد و دهش و خیرات 195
- نذر و نیاز و زیارت در دورههای مختلف ایران باستان 199
- «ریگ ودا» کتاب مقدس هندوها 200
- دین آریاییهای هند 202
- نذر و نیاز و قربانی در وداها 203
- پیدایی جهان 204
- الف) بخش یسنا 205
- قیام زرتشت 205
- نذر و نیاز و نیکوکاری (امور خیریه) در اوستای کنونی 205
- دا 208
- واژههایی که در اوستا به مفهوم نذر، بخشیدن و وقف است 208
- مثال: 208
- یسنا هات 4: 208
- نذر و نیاز در دورههای مختلف تاریخی 215
- فهرست منابع 222
- 7. استفاده ابزاری از زیارت در مکه و مدینه 224
- اشاره 224
- چکیده 224
- مقدّمه 224
- آفات عمومی زیارت 227
- ارکان زیارت 228
- تعریف استفاده ابزاری از زیارت 229
- نمونههای استفاده ابزاری از زیارت در جوامع شیعی 230
- جایگاه سنت در زیارت 231
- اشاره 231
- سخن علامه بن باز درباره سنت پیامبر صلی الله علیه و آله 232
- سؤالهای اساسی در سنت رسول اللَّه صلی الله علیه و آله 244
- اشاره 245
- استفاده ابزاری از اماکن زیارتی 245
- استفاده ابزاری از زیارت در اهل سنت 245
- 2. نصب تابلوها در اماکن مقدس 246
- 1. تبلیغ به نفع یک فرقه خاص 246
- 3. تحریفها 247
- 4. تبلیغ در مجاورت قبور 249
- 5. قداست لباس پیامبر صلی الله علیه و آله 250
- 6. تکیه بر ظواهر 251
- 7. قوانین خشک 251
- 8. تظاهر و ریا 252
- 1. عدم تسلط زایر به زبان عربی 255
- استفاده ابزاری از زایر در زیارت 255
- اشاره 255
- 2. عدم دسترسی به منابع 255
- 3. فرصت محدود 256
- 4. دلهره سفر 256
- 5. ندانستن قوانین قضایی کشور میزبان 256
- 6. کعبه آرایی و ناآگاهی زایران 257
- 9. زیارتنامه جعلی! 258
- 8. محو آثار باستانی 258
- 7. انحصارطلبی 258
- 10. کسب درآمد از زایر 259
- استفاده ابزاری از لوازم و تجهیزات 259
- اشاره 259
- 1. استفاده از پلیس (نیروی قهریه) برای ارشاد 259
- 3. پردهداری کعبه 260
- 2. داخل شدن در کعبه مشرفه 260
- 5. نوشتههای روی پرده کعبه 261
- 4. حج بزرگان 261
- 7. حضور کفار در مکه و مدینه 262
- 6. جابجایی نمادهای حج 262
- 8. قصر امیر 263
- 9. نماز میت 263
- 10. برخورد با مُهر 264
- اشاره 264
- سجده بر گیاهان زمین 265
- 11. مفاتیح و کتب ادعیه 272
- نتیجهگیری 274
- 12. مصحف علی علیه السلام و فاطمه علیها السلام 274
- فهرست منابع 275
- چکیده 276
- مقدّمه 276
- اشاره 276
- 8. جامعهشناسی زیارت 276
- نگاه به دیدگاه جامع زیارت 277
- جامعهشناسی زیارت 278
- جامعهشناسی امامزادگان در ایران 284
- نتیجهگیری 284
- فهرست منابع 286
- بخش دو مبانی فکری و اعتقادی 287
- اشاره 287
- 1. زیارت 287
- مفهوم کلمه زیارت 288
- چکیده 288
- معنی چهارم زیارت به چند وجه است 289
- اقسام زیارتهای ثوابدار 290
- 1. زیارت بیت اللَّه شریف 290
- 2. زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله 292
- 3. زیارت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام 293
- 5. زیارت هر یک از امامان از راه دور 294
- 4. زیارت همه ائمه علیهم السلام 294
- 7. زیارت قبر عبدالعظیم بن عبداللَّه الحسنی در ری 295
- 8. زیارت مؤمنین خصوصاً صلحا 295
- 6. زیارت قبر فاطمه بنت موسی بن جعفر علیها السلام 295
- 9. زیارت مؤمن هر چند مریض یا دور باشد 296
- 10. زیارت قبور مؤمنین و دعا برای آنها 297
- نقش زیارت 297
- مستندات زیارت 298
- چند شاهد 299
- مقدّمه 304
- اشاره 304
- 2. دعا از دیدگاه قرآن و معصومین علیهم السلام 304
- چکیده 304
- مفهوم و ماهیت دعا 306
- فلسفه دعا و نیایش 309
- اهمیت دعا و شرایط استجابت 311
- تأثیر دعا و مناجات در دلِ شب 313
- دعا درمان دردها 315
- پنهان کردن دعا 317
- مراعات ادب دعا 317
- اگر دعای شما نبود ارزشی نداشتید 320
- فهرست منابع 321
- مقدّمه 322
- اشاره 322
- 3. مبانی فکری و اعتقادی زیارت 322
- چکیده 322
- مستندات دینی زیارت 326
- سندهای دینی در مورد زیارت 328
- باورهای ابن تیمیه در مورد زیارت قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله 329
- افکار نادرست و اعمال ننگین وهابیت 330
- زیارت در سیره پیامبر صلی الله علیه و آله 332
- دیدگاه پیامبر در مورد زیارت قبور 333
- جنبههای مختلف زیارت از زبان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 336
- آثار و سازندگی زیارت 337
- زیارت در مکتب اهل بیت علیهم السلام 337
- تولّی و تبرّی در زیارت عاشورا 338
- ثواب زیارت ائمه اطهار علیهم السلام 339
- زیارت با معرفت و آگاهی 341
- اشاره 343
- بررسی تطبیقی زیارت از دیدگاه شیعه و اهل سنت 343
- نمونههایی از اسوههای عملی در باب زیارت 345
- خصوصیات زیارت در فضاهای معنوی 349
- فضیلت و اجر و سازندگی زیارت 350
- ساختن بنا و تعمیر قبور 351
- نظر مرحوم کاشف الغطا 353
- اشاره 354
- توجه به خدا 354
- مبانی پرورشی و تربیتی زیارت 354
- اشاره 355
- تقرب به خدا 355
- تحول روحی 356
- توبه و گناهزدایی 357
- مبانی فرهنگی و اجتماعی زیارت 362
- مبانی عقلی و روانشناختی زیارت 365
- ارتباط عقل و دل در مورد زیارت 365
- فیض حضور و کیمیای نظر 365
- قطره، دریاست اگر با دریاست 368
- کلام آخر 369
- چکیده 371
- 4. زیارت در سیره معصومین و علما 371
- اشاره 371
- زیارت بقیع در سیره معصومین علیهم السلام 373
- زیارت شهدای احد در سیره معصومین علیهم السلام 374
- پیامبر صلی الله علیه و آله و زیارت قبر مادر 375
- زیارت قبر پیامبر صلی الله علیه و آله در سیره معصومین علیهم السلام 376
- سیره امام حسین علیه السلام 376
- سیره حضرت فاطمه علیها السلام 376
- سیره امام سجاد علیه السلام 377
- سیره امام رضا علیه السلام 378
- سیره امام صادق علیه السلام 378
- سیره امام کاظم علیه السلام 378
- سیره امام جواد علیه السلام 379
- زیارت قبر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در سیره صحابه 379
- اشاره 380
- سیره و سخن علمای بزرگ برای زیارت 380
- امام خمینی قدس سره 381
- حکیم عارف، ملاصدرای شیرازی رحمه الله 381
- آیت اللَّه مرعشی نجفی رحمه الله 381
- علامه طباطبایی رحمه الله 381
- آیت اللَّه بروجردی رحمه الله 383
- آیت اللَّه بهجت 383
- محدث بزرگوار حاج شیخ عباس قمی رحمه الله 384
- آیت اللَّه فاضل لنکرانی رحمه الله 384
- آیت اللَّه گلپایگانی رحمه الله 385
- فضیلت زیارت حضرت معصومه علیها السلام 385
- شوق زیارت 387
- آداب زیارت 388
- فرجام سخن 390
- فهرست منابع 392
- چکیده 394
- مقدّمه 394
- اشاره 394
- 5. زیارت از دیدگاه عقل و نقل 394
- 1. زیارتگاه ائمه محل نزول ملائکه 396
- معنای زیارت 396
- اهمیت فلسفی تقدس زیارتگاه ائمه 396
- 2. فلسفه زیارت قبور 397
- 3. راز قداست قبور ائمه و بزرگان 400
- زیارت قبور از نظر آیات و روایات 402
- 1. مقدّمه 402
- 2. روایاتی در باب اهمیت زیارت قبور 404
- 3. زیارت قبور در آثار فیلسوفان 407
- 4. خلاصهای از گفتار فخر رازی در فواید زیارت قبور 413
- 5. زیارت زمینه ساز معرفت و محبت 419
- 6. زیارت، فیض حضور و کیمیای نظر 420
- 7. قطره، دریاست اگر با دریاست 422
- 8. زیارت، مائده شرف و فضیلت 423
- 9. زیارت عاملی تأثیرگذار در اتصال به واسطههای فیض 425
- 10. زیارت سیره سلف صالح 427
- 11. زیارت، قلمرو دل و وادی محبت 429
- 12. محبت، پشتوانه زیارت 431
- فهرست منابع 434
- اشاره 436
- چکیده 436
- 6. تأملی بر مبانی اجتماعی و فرهنگی زیارت 436
- پیشگفتار 437
- اشاره 438
- زیارت و نیاز اجتماعی 438
- طرح مسأله 438
- زیارت و گروه اجتماعی 440
- ارتباط زیارت با گروه نخستین 441
- زیارت و فرهنگ 442
- زیارت و اجتماعی شدن (جامعهپذیری) 445
- زیارت و ارزش اجتماعی 446
- زیارت و هنجار اجتماعی 449
- زیارت و نشانه 451
- زیارت و انسان شناسی 452
قبر عمّ بزرگوار خود به سوی احُد بار میبست، در آنجا نماز میخواند و در کنار قبر وی گریه میکرد. (1)
ساختن بنا و تعمیر قبور
یکی دیگر از اموری که مورد انتقاد فرقه وهابیه قرار گرفته، موضوع احداث بنا، روی آن قبور و زیارت و دعا و نماز، کنار آن و نذر و ذبح حیوانات برای آنهاست.
وهابیها خیال میکنند که این گونه امور که از ناحیه گروههای مختلف اسلامی در طول تاریخ صورت میگرفته، یک نوع بت پرستی است که باید با تمام مظاهر آن، مبارزه کرد و توحید خالص را تحقق بخشید. بدین جهت، قبور صالحان و ائمه بقیع را در مکه و مدینه ویران کرده، آثارشان را از بین بردهاند و همواره از مراسم مذهبی کنار قبور آنان جلوگیری مینمایند!
در صورتی که این نوع کارها از موحدینی صورت میگیرد که جز خدای یکتا را نمیپرستند و آنها را به عنوان تعظیم شعایر و تجلیل از نیکان و ترغیب مردم به ادامه راه آنان، انجام میدهند و صاحبان آن قبور را عباد صالح و بندگان شایسته خداوند میشناسند.
در اینجا توضیح دو نکته لازم به نظر میرسد:
1. کسانی که قبور را تعمیر و یا روی آنها ساختمان میکنند(اکثریت قاطع مسلمانان)، برای صحت عمل خود به عمومات کتاب و سیره مسلمین، بدین شکل استدلال میکنند: احداث بنا روی قبور، یکی از راههای زنده نگاه داشتن یاد و راه الهی و ابراز محبت و ارادت نسبت به آنهاست وگرنه به مرور زمان، کم رنگ شده و شکوه و شادابی خود را از دست میدهد و چه بسا شک و تردید در آن راه مییابد و بدین جهت است که همواره قبور رجال دین و سیاست را گرامی میدارند. از این رو، این کار مصداق تعظیم شعایر است که قرآن بر آن تأکید دارد. (2)
1- همان، ص 169، ح 26.
2- ر. ک: سوره حج، آیه 32.