زیارت : مجموعه مقالات هم اندیشی 1 و 2 صفحه 355

نتیجه آن‌که: زایری که در مرقد پاکشان، آستانه ادب می‌بوسد و به تکریم و احترام می‌پردازد، باید به یاد خدا افتد. چرا که ائمه علیهم السلام، واسطه خالق و خلق‌اند؛ راه منتهی به خدایند؛ آینه حق‌نمایند؛ زیارتشان، یادآور خداوند است. وقتی توجه به خدا، نقش تربیتی و سازنده و بازدارنده از گناه دارد، قطعاً این توجه، در کنار مزار اولیای خدا بیشتر و شدیدتر است.

پس زیارت باید بازدارنده از گناه باشد، چرا که در زیارتگاه، به ادای احترام امامی می‌ایستیم که عظمت و قداستش را مدیون بندگی خداست. مگر می‌شود کسی مدعی عشق و محبت دوستان خدا باشد، ولی راه و روش و عمل و زندگی او برخلاف رضا و خواست آنان باشد؟

چه بسا که به دیدار کسانی برویم، ولی به یاد خدا نیفتیم. چه بسیار جاهای دیدنی و اماکن باستانی و آثار هنری و موزه‌ها و بناها، که دیدارش یادآور خدا نیست. اما زیارت معصومین و مزار ائمه و قبور اولیای خدا و امامزادگان، جدا از یاد خدا و منفصل از معنویت و روحانیت نیست.

مزارها، جلوه‌های ربوبی دارند و «صبغة اللَّه» در آنها مشهود است. زیرا «آن» که به دیدارش آمده‌ایم، با «او» پیوند داشته است.

زایر هم، از این رهگذر، غنچه فطرتش را می‌شکوفاند و با یاد خدا و توجه به معبود، دل را صفا می‌بخشد. احساس کششی به سوی مبدأ می‌کند. پاک و زلال می‌شود و از گناه دور می‌گردد. و دوری از گناه، یعنی نزدیکی به خدا. نزدیکی به خدا هم، یکی دیگر از آثار سازندگی زیارت است.

تقرب به خدا

اشاره

والاترین هدف خلقت، الهی شدن انسان و قرب به خداوند است. منظور، نزدیک شدن مکانی نیست، که خدا مکان ندارد. و مقصود، نزدیک شدن خدا به ما نیست، چرا که خداوند، به ما نزدیک است:

از رگ گردن به ما باشد خدا نزدیک‌تر هر چه ما دوریم از او، او به ما نزدیک‌تر

این نص قرآن کریم است که: «وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ». (1)

دوست، نزدیک‌تر از من به من است وین عجب‌تر که من از وی دورم

بلکه هدف، نزدیک شدن ما به خداوند است، از طریق کسب فضایل، از راه آراسته شدن به مکارم اخلاق، از راه تخلق به اخلاق اللَّه، به وسیله بندگی و طاعت و اخلاص و تقوا.

«زیارت»، چون پیوند و تجدید عهد با بندگان خالص خداوند است، زمینه کسب صفات شایسته و عامل رشد معنوی، و در نتیجه تقرب به خدا می‌گردد.

وقتی در زیارت، انسان ناقص، در برابر انسان کامل قرار می‌گیرد و به آن مدل و الگو توجه می‌کند، انگیزه کمال‌یابی، او را به قرب معنوی به خدا می‌کشد و زیارت، مایه تقرب می‌گردد.

تقرب به اولیای خدا، راهی است برای تقرب به خداوند. چرا که اینان، وسیله و صراط و راهنما و مشعل هدایت‌اند. آشنایی و انس با اینان، زایر را با خداوند بیشتر مأنوس و آشنا می‌سازد. تا انسان نخواهد که تقرب بجوید، نزدیک هم نمی‌شود. باید «تقرب» جست، تا به «قرب» رسید.

به همین جهت، تعبیر «أتقرّب» در زیارتنامه‌ها زیاد است و دیدار مرقد ولیّ خدا، سبب نزدیک شدن به خدا به حساب آمده است.

از موارد فراوان، به چند نمونه اشاره می‌شود: در زیارت امام علی علیه السلام می‌گوییم:

خدایا! بنده و زایر تو، با زیارت قبر برادر پیامبرت، به تو تقرب می‌جوید: «اللّهم عبدک و زائرک، متقربّ إلیک بزیارة قبر أخی رسولک». (2) و در زیارت موسی بن جعفر علیه السلام می‌خوانیم: «متقرّبا بزیارتک إلی اللَّه تعالی» (3) و در زیارت ائمه معصومین علیهم السلام، خطاب به آنان می‌گوییم: «متقرب بکم إلیه». (4)

1- سوره ق، آیه 16.
2- محجة البیضاء، ج 4، ص 87.
3- مفاتیح الجنان، زیارت موسی بن جعفر علیه السلام.
4- همان، زیارت جامعه کبیره.