معرفت حجت خدا (شرح دعای اللهم عرفنی نفسک) صفحه 37

[2] نهج البلاغه، خطبه174.

ضلال و ضلالت

عدول از راه راست و منحرف شدن از آن، خواه کم باشد یا زیاد و خواه عمدی باشد یا قهری، «ضلالت» است و ضد آن «هدایت» می باشد و هر یک از ضلالت و هدایت بر دو قسم است:

اول؛ ضلال و هدایت در علوم و معارف اعتقادی، مثل معرفت خدا و وحدانیت و سایر

صفات جلال و جمال او جلّت عظمته و معرفت نبوت و امامت و معاد و غیره که انکار آنها و عدول از حق در آنها ضلالت است. چنانکه در قرآن مجید می فرماید:

(ومن یکفر بالله وملائکته وکتبه ورسله والیوم الاخر فقد ضلّ ضلالاً بعیداً) [1] «هر که به خدا و فرشتگان و کتابهای آسمانی و رسولان و روز قیامت کافر شود، سخت به گمراهی فرو مانده (و از راه نجات و سعادت) دور افتاده است».

و ایمان و اعتراف به آنها هدایت است، چنانکه می فرماید:

(فمن یرد الله أن یهدیه یشرح صدره للاسلام) [2] «هر که را خدا هدایت او را خواهد، قلبش را به نور اسلام روشن و منشرح گرداند».

دوم؛ ضلال و هدایت در علوم عملی و فقه به احکام شرعی است. بدیهی است که ضلالت و هدایت در هر دو قسم، مراتب و درجاتی دارد و به حسب موارد است. یعنی ممکن است شخصی در موردی حتی نسبت به یک حکم استحبابی یا کراهتی گمراه باشد و در موارد دیگر هدایت یافته باشد.

واضح است که ضلال و ضلالت مطلق بدترین هاویه های سقوط بشر است که مصداق کامل (ظلمات بعضها فوق بعض اذا خرج یده لم یکد یراها) [3] «ظلمتها چنان روی هم قرار گیرد که اگر (کسی) دست خود را بیرون آرد هیچ نتواند دید» است و «هدایت مطلق» بالاترین مرتبه اوج بشر و پرواز روح او و اتصالش به علوم لوح محفوظ است که مصداق أکمل و اشرف آن حضرت خاتم الانبیاء (ص) می باشند و پس از ایشان سایر انبیاء و اوصیاء و حجتهای الهی مظهر هدایت مطلق می باشند. [4].