شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 114

«أصدق النّاس لهجهً و ألینهم عریکهً»(1) .

«صریح ترین و راست گوترین مردم در گفتار و نرم خوترین آنان در رفتار.»

البته نباید این نرم خویی و اخلاق خوش را با حریم و حرمتی که لازم شخصیّت مؤمن است، در تعارض دانست؛ چرا که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در عین داشتن چنین ویژگی بنا به بیان وصیِّ بحقِّ ایشان علیه السلام چنین بود :

«الینهم عریکهً وَ أکرمهم عشرهً؛ من راه بدیههً هابه و من خالطه معرفهً أحبّه»(2) .

«در عین آن که نرم خوترین مردم بود، اگر کسی او را به ناگاه ملاقات می نمود، حرمت و هیبتش وی را می گرفت و آن گاه که از سر آشنایی با حضرتش می نشست، محبّتش در دل جای می گرفت.»

[37 _ حفض الجناح]

امام سجّاد علیه السلام در دنباله ی درخواست های پیشین، از خدای متعال خواستار ویژگی «خفض الجناح» می باشند. اینک به توضیح اجمالی این مطلب پرداخته می شود :

قرآن مجید در همان مسیر تربیتی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم که پیش از این بدان اشاره رفت، به حضرتش می فرماید :

(و اخفض جناحک للمؤمنین.)(3)

«بال خود را برای مؤمنان بگستران.»

و در بیانی مشابه می فرماید :

(و اخفض جناحک لمن اتّبعک من المؤمنین.)(4)

«بال خود را برای مؤمنانی که پیروی ات می کنند، بگستران.»

و  در زمینه ی توصیه به رعایت حقوق پدر و مادر می فرماید :

(و اخفض لهما جناح الذّل من  الرَّحمه.)(5)

«برای آن دو (پدر و مادر)، بالِ ذلت را به نشانه رحمت بر آنها بگستران.»

خفض در لغت، یعنی: فرودآوردن. به همین ملاحظه، افتادگی و فروتنی و تواضع، از جمله معانی «خفض جناح» است. خفض الصّوت یعنی آواز را کوتاه کرد. خَفَضَ به معنی کاست و کم کرد و انخفَضَ یعنی نقصان یافت. به هرحال، این

1- بحارالأنوار :67 370.
2- بحارالأنوار :16 190.
3- حجر (15): 88.
4- شعراء (26): 215.
5- اسراء (17): 24.