شرح دعای مکارم الاخلاق صفحه 140

«برای این که نعمت های خدا را بر ود تمام کنید، بر طاعت او صبر روا دارید.»

خلاصه این که دوام بر طاعت، ارزش والایی است که در بیان آن امام همام علیه السلام یکی از عوامل کمال ایمان بیان شده است :

«دوام الطّاعات و فعل الخیرات و المبادره إلی الم_کرمات من کمال الایمان و افضل الإحسان.»(1)

«مداومت بر طاعت ها، انجام خیرات و مبادرت به مکارم؛ از (نشانه های) کمال ایمان و برترین احسان است.»

در یک کلام آن کس که می خواهد به پیروزی دست یابد، باید بداند که این مهمّ در تداوم بندگی خدای متعال به دست می آید، که: «دَوام العباده برهان الظّفر بالسّعاده»(2) .

به بیان حضرت علی علیه السلام سزاوار چنان است که:

«ینبغی لِلعاقل أن لایخلو فی کلّ حال عن طاعه ربّه وَ مجاهده نفسه.»(3)

«برای عاقل، سزاوار است که در هر حال، از طاعت خدایش و مجاهده با نفس خود، جدا نشود.»

[47 _ و لزوم الجماعه]

فرد، آن گاه که رابطه ی میان خود و خدای خویش را مستحکم نمود و بدان استواری بخشید، در گام دیگر باید به تقویت و تصحیح رابطه با مردم بپردازد. از این روی امام سجّاد علیه السلام بعد از موضوع دوام اطاعت، لزوم و همراهی با جماعت را از خداوند درخواست می نماید. چرا این دو امر پیاپی آمده اند؟ شاید به آن دلیل که به طور طبیعی، انسان بر بساط بندگی و نیایش و طاعت و اطاعت، کنجی خلوت و به دور از غوغاهای زندگی و مردم ناهماهنگ را می جوید. وقتی به این امر تداوم بخشید، ناخودآگاه نوعی جداشدن از مردم، تنها ماندن و صرفآ گلیم خود از آب بیرون کشیدن و به همین بسنده کردن را در پی خواهد داشت.

چه بسا که منظور امام سجّاد علیه السلام از این دو موضوع پیاپی، آن باشد که فرد دچار چنین بلیّه ای نگردد، پای از جامعه بیرون نکشد و حساب خود را از دیگران جدا ننماید. این جاست که همراهی با مردم، در منطق دین _ البتّه با رعایت یک سلسله پیش شرط ها_ به عنوان یک ارزش مطرح می شود تا بدان جا که امام سجّاد علیه السلام در کنار درخواست تداوم در بندگی، پای بندی به جامعه را از خداوند درخواست می نماید.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مردم را هشدار می دهد که:

«أیُّهَا النّاس عَلیکم بِالجَماعَه وَ إیّاکُم و الفرقه»(4) .

1- غرر: 5141.
2- غرر: 5147.
3- غرر: 10922.
4- میزان الحکمه: 2434.